การล่องเรือท่องเที่ยวเป็นหนึ่งในรายการนำเที่ยวที่ดึงดูดนักท่องเที่ยวทั้งคนไทยและต่างชาติ โดยเฉพาะในช่วงที่มีการจัดกิจกรรมสำคัญๆและช่วงเทศกาลลอยกระทงที่บรรยากาศเอื้ออำนวย ทั้งนี้ด้วยจุดขายที่โดดเด่นในด้านวัฒนธรรม โบราณสถานทางประวัติศาสตร์ วิถีชุมชนริมแม่น้ำ และอาหารไทย รวมทั้งรูปแบบการท่องเที่ยวและเส้นทางท่องเที่ยวที่มีการพัฒนาไปอย่างหลากหลาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อมีการปรับปรุงภูมิทัศน์และประดับไฟส่องสว่างตามโบราณสถานและสถานที่สำคัญๆริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา เอื้ออำนวยต่อการล่องเรือท่องเที่ยวยามค่ำคืน ทำให้สามารถขยายตลาดล่องเรือท่องเที่ยวตามลำน้ำเจ้าพระยาได้กว้างขวางยิ่งขึ้น เพราะเป็นรายการนำเที่ยวที่สามารถขายนักท่องเที่ยวได้ตลอดทั้งปี ไม่เฉพาะในช่วงที่มีกิจกรรมสำคัญทางน้ำ
การท่องเที่ยวทางน้ำของไทยได้รับการส่งเสริมอย่างจริงจังในปี 2542 ซึ่งมีการจัดกิจกรรมภายใต้โครงการ “อะเมซิ่งริเวอร์ออฟคิงส์” เพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยวต่างชาติในปีอะเมซิ่งไทยแลนด์ นอกจากนี้ การท่องเที่ยวทางน้ำของไทยยังได้รับผลพวงจากความสำเร็จในการจัดกิจกรรมการแสดงทางน้ำต้อนรับผู้นำจาก 21 เขตเศรษฐกิจเอเปคในปี 2546 รวมทั้งการส่งเสริมให้งานประเพณีลอยกระทงเป็นจุดขายสำคัญของการท่องเที่ยวไทยในระดับนานาชาติ ส่งผลให้ตลาดการท่องเที่ยวทางน้ำขยายตัวอย่างรวดเร็ว ครอบคลุมทั้งนักท่องเที่ยวคนไทยละต่างชาติ รวมทั้งยังกระตุ้นให้ผู้ประกอบการในธุรกิจท่องเที่ยวหรือธุรกิจที่เกี่ยวข้องหันมาพัฒนาธุรกิจท่องเที่ยวทางน้ำกันอย่างกว้างขวาง จากเดิมที่มีผู้ประกอบการธุรกิจเรือท่องเที่ยวอยู่เพียงไม่กี่ราย
ผู้ประกอบการธุรกิจเรือท่องเที่ยวในแม่น้ำเจ้าพระยาสามารถจำแนกออกเป็นกลุ่มใหญ่ๆได้ดังนี้
– โรงแรมชั้นนำที่ตั้งอยู่ริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา ได้แก่ เรือมโนราห์ของโรงแรมแมริออท รีสอร์ท แอนด์ สปา เรือฮอริซัน ครุยส์ของโรงแรมแชงกรี-ลา เรือมณเฑียรทิพย์ของโรงแรมมณเฑียร ริเวอร์ไซด์ เรือริเวอร์ ไซด์ของโรงแรมริเวอร์ไซด์ กรุงเทพฯ เรือเดอะรอยัลริเวอร์ ครุยส์ของโรงแรมรอยัล ริเวอร์ เป็นต้น ซึ่งมีเรือท่องเที่ยวให้บริการล่องเรือพร้อมอาหารค่ำ และเรือท่องเที่ยวไปอยุธยา (เดินทางโดยรถยนต์และต่อเรือ พร้อมอาหารกลางวันบนเรือ) ลูกค้าที่ใช้บริการเรือท่องเที่ยวส่วนใหญ่เป็นนักท่องเที่ยวที่เข้าพักในโรงแรม ส่วนเรือท่องเที่ยวที่ให้บริการมีทั้งที่เป็นเรือไม้ทรงไทย และเรือสำราญ
– กลุ่มธุรกิจเรือท่องเที่ยว ผู้ให้บริการเรือท่องเที่ยวมีหลากหลายรูปแบบ ตั้งแต่ผู้ประกอบการรายย่อยที่ให้บริการในรูปทัวร์คลองด้วยเรือหางยาว ผู้ประกอบธุรกิจเรือโดยสาร ซึ่งให้บริการท่องเที่ยวทางน้ำในเส้นทางต่างๆ อาทิ ทัวร์เส้นทางเกาะเกร็ด และผู้ประกอบการธุรกิจเรือท่องเที่ยวในลักษณะเรือสำราญ อาทิ เรือแกรนด์ เพิร์ล เรือเพิร์ล ออฟ สยาม เรือริเวอร์ ซัน เรือเจ้าพระยาปริ๊นเซส เรือเจ้าพระยา ครุยส์ เรือแว่นฟ้า เรือจักรแก้ว เรือริเวอร์ คิงส์ ครุยส์ เป็นต้น
– กลุ่มร้านอาหารริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา ผู้ประกอบการร้านอาหารริมแม่น้ำบางรายขยายการให้บริการในรูปล่องเรือรับประทานอาหาร อาทิ เรือปุณฑริกาของห้องอาหารยกยอ มาริน่า
ในปี 2549 ธุรกิจเรือท่องเที่ยวตามลำน้ำสายสำคัญโดยเฉพาะลำน้ำเจ้าพระยามีแนวโน้มขยายตัวอย่างรวดเร็ว ทั้งนี้ด้วยปัจจัยเกื้อหนุนสำคัญ ดังนี้
• การปรับปรุงภูมิทัศน์และประดับไฟส่องสว่างริมสองฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา กรุงเทพมหานคร และการไฟฟ้านครหลวง ร่วมกับหน่วยงานต่างๆทั้งของภาครัฐและภาคเอกชน ร่วมมือกันจัดโครงการติดตั้งไฟประดับยามค่ำคืน ตามสถานที่สำคัญและโบราณสถานริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา 28 แห่ง ในเส้นทางระหว่างสะพานสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯถึงสะพานกรุงธนบุรี (อาทิ โบสถ์คอนเซ็ปชั่น วัดราชาธิวาส ป้อมพระสุเมรุ ศาลาสันติชัยปราการ อาคารสุนันทาลัย วัดประยูรวงศาวาส โบสถ์กัลป์หว่า วัดยานนาวา ศาลเจ้าจีน โบสถ์ซางตาครูซ วัดกัลยาณมิตร วัดอรุณราชวราราม ประภาคาร กองเรือลำน้ำ วัดระฆังโฆษิตาราม ราชแพทยาลัย สถานีรถไฟบางกอกน้อย เป็นต้น) ทั้งนี้เพื่อร่วมฉลองปีอันเป็นมหามงคลเนื่องในวโรกาสที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงครองสิริราชสมบัติครบ 60 ปี โดยเปิดในช่วง 18.30-21.30 น.ทุกวันตั้งแต่วันที่ 8 มิถุนายน 2549 ต่อเนื่องไปถึงเดือนพฤษภาคม 2550
การติดตั้งไฟประดับส่องสว่างดังกล่าวช่วยเพิ่มความสวยงามยามค่ำคืนให้ทัศนียภาพริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา ทำให้นักท่องเที่ยวมองเห็นสถานที่สำคัญและโบราณสถานต่างๆได้ชัดเจนมากขึ้น เมื่อประกอบกับการบรรยายประวัติความเป็นมาของสถานที่นั้นๆจะสร้างความประทับใจแก่นักท่องเที่ยวมากยิ่งขึ้น เอื้ออำนวยต่อขยายตลาดการล่องเรือพร้อมอาหารค่ำหรือที่นิยมเรียกกันว่า ล่องเรือดินเนอร์ ซึ่งปกติแล้วธุรกิจล่องเรือดินเนอร์จะคึกคักมีรายได้เพิ่มขึ้นจำนวนมากในช่วงเทศกาลลอยกระทง ด้วยบรรยากาศตามลำน้ำเจ้าพระยาที่เต็มไปด้วยสีสันสวยงามของกระทงหลากสี และการตกแต่งประดับไฟของบรรดาเรือท่องเที่ยว โรงแรม และสถานที่ต่างๆริมแม่น้ำ ทำให้ความต้องการของลูกค้าเพิ่มขึ้นจำนวนมาก แม้จะมีการปรับอัตราค่าบริการเพิ่มขึ้นจากปกติ 2-3 เท่าตัวก็ตาม ทำให้ผู้ประกอบการบางรายเพิ่มบริการเป็น 2 รอบเพื่อสามารถรองรับลูกค้าได้อย่างเพียงพอ
• การจัดงานฉลองสิริราชสมบัติครบ 60 ปีพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ซึ่งมีพระราชอาคันตุกะจาก 25 ประเทศพร้อมผู้ติดตามและสื่อมวลชนต่างชาติจำนวนมากเดินทางเข้ามาในช่วงที่มีงานพระราชพิธีฉลองสิริราชสมบัติฯ นอกจากนี้ ยังมีนักท่องเที่ยวต่างชาติจำนวนมากเดินทางเข้ามาเที่ยวประเทศไทยในช่วงที่มีการจัดงานพระราชพิธี และซื้อรายการล่องเรือท่องเที่ยวเพื่อสัมผัสบรรยากาศลำน้ำเจ้าพระยายามค่ำคืน ที่เต็มไปด้วยสีสันจากไฟประดับและการจุดพลุเฉลิมพระเกียรติอย่างยิ่งใหญ่ สร้างความคึกคักให้ธุรกิจล่องเรือท่องเที่ยว
• การแพร่ภาพการจัดกระบวนเรือพระราชพิธีไปทั่วโลก ภาพของกระบวนเรือพระราชพิธีที่ยิ่งใหญ่และงดงาม ด้วยเรือพระที่นั่งและเรือพระราชพิธีรวม 52 ลำ จัดเป็นริ้วกระบวนความยาวถึง 1,200 เมตร โดยใช้ฝีพาย 2,200 นาย ท่ามกลางเสียงขับกาพย์เห่เรือดังก้องทั่วท้องน้ำเจ้าพระยา ได้รับการแพร่ผ่านสื่อมวลชนต่างชาติไปยังประเทศต่างๆทั่วโลก เป็นการประชาสัมพันธ์ประเทศไทย และพระราชพิธีที่สืบทอดกันมาช้านาน รวมทั้งแม่น้ำเจ้าพระยา ในต่างประเทศอย่างกว้างขวาง ช่วยส่งเสริมการล่องเรือท่องเที่ยวตามลำน้ำเจ้าพระยาให้คึกคักยิ่งขึ้นในหมู่นักท่องเที่ยวต่างชาติ
• การเสด็จพระราชดำเนินท่องเที่ยวทางน้ำของพระราชอาคันตุกะ พระราชอาคันตุกะหลายพระองค์ที่เสด็จฯมาเยือนประเทศไทยในช่วงงานพระราชพิธีฉลองสิริราชสมบัติฯได้เสด็จฯท่องเที่ยวทางน้ำในหลายเส้นทาง เกื้อหนุนต่อการจัดรายการล่องเรือเที่ยวตามรอยพระราชอาคันตุกะดึงดูดนักท่องเที่ยว อาทิ
– การล่องเรือท่องเที่ยวตามลำน้ำเจ้าพระยา ชมทัศนียภาพและความงดงามของแม่น้ำ
เจ้าพระยา วัดสำคัญๆ พระบรมมหาราชวัง ราชนาวิกสภา วิถีชีวิตของชุมชนริมฝั่งแม่น้ำ
– การล่องเรือตามคลองสายหลัก อาทิ คลองบางกอกน้อย คลองบางกอกใหญ่ เป็นต้น
– การล่องเรือตามเส้นทางกรุงเทพฯ-พระนครศรีอยุธยา (เป็นการท่องเที่ยวทางน้ำ
เชื่อมต่อกับการท่องเที่ยวทางบก) แวะชมวัดสำคัญต่างๆในพระนครศรีอยุธยา และ
พระราชวังบางปะอิน
• การส่งเสริมการท่องเที่ยวทางน้ำในตลาดต่างประเทศ หลังงานฉลองสิริราชสมบัติครบ 60 ปีพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ททท.ได้จัดทำรายการนำเที่ยวเส้นทางล่องเรือในรูปแบบต่างๆตามลำน้ำสายสำคัญ รวมทั้งรายการล่องเรือสัมผัสเส้นทางกระบวนเรือพระราชพิธี และเส้นทางท่องเที่ยวของพระราชอาคันตุกะ เพื่อให้สำนักงานททท.ในต่างประเทศนำไปเสนอขายนักท่องเที่ยวที่สนใจโดยผ่านบริษัทตัวแทนนำเที่ยวในประเทศนั้นๆ เพื่อกระตุ้นตลาดท่องเที่ยวในช่วงครึ่งหลังของปี 2549
การส่งเสริมการท่องเที่ยวทางน้ำในตลาดต่างประเทศให้กว้างขวางยิ่งขึ้น โดยใช้โอกาสจากกระแสงานฉลองสิริราชสมบัติครบ 60 ปีพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวที่มีการแพร่ภาพไปทั่วโลก ด้วยการจัดรายการล่องเรือท่องเที่ยวตามลุ่มน้ำเจ้าพระยาและตามคลองสายหลัก รวมทั้งการติดตั้งไฟไลต์อัพตามสถานที่สำคัญและโบราณสถานต่างๆริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา ช่วยเพิ่มศักยภาพด้านการท่องเที่ยวทางน้ำ ทำให้สามารถขยายตลาดท่องเที่ยวทางน้ำได้กว้างขวางยิ่งขึ้น
หน่วยงานที่เกี่ยวข้องทั้งของภาครัฐและภาคเอกชนควรร่วมมือกันอย่างจริงจังและต่อเนื่อง ในการพัฒนาการล่องเรือท่องเที่ยวตามลำน้ำเจ้าพระยาให้เป็นรายการนำเที่ยวที่น่าประทับใจตลอดทั้งปีสำหรับนักท่องเที่ยวทั้งคนไทยและต่างชาติที่เดินทางมาเที่ยวกรุงเทพฯ ไม่เฉพาะในช่วงที่มีกิจกรรมสำคัญ รวมทั้งมุ่งขยายตลาดกลุ่มไมซ์ ซึ่งประกอบด้วยกลุ่มประชุมสัมมนา กลุ่มจัดงานเลี้ยงสังสรรค์ และกลุ่มท่องเที่ยวเพื่อเป็นรางวัล ซึ่งเป็นตลาดที่มีกำลังซื้อสูง เพื่อให้ธุรกิจเรือท่องเที่ยวตามลำน้ำเจ้าพระยาเป็นจุดขายสำคัญของการท่องเที่ยวกรุงเทพฯ
บริษัท ศูนย์วิจัยกสิกรไทย จำกัด คาดการณ์ว่า จากหลายปัจจัยที่เกื้อหนุนส่งผลให้ธุรกิจเรือท่องเที่ยวตามลำน้ำเจ้าพระยาในปี 2549 มีแนวโน้มเติบโตอย่างรวดเร็ว โดยคาดว่าธุรกิจล่องเรือตามลำน้ำเจ้าพระยาในปี 2549 จะมีรายได้คิดเป็นมูลค่าประมาณ 2,000 ล้านบาทเพิ่มขึ้นกว่าร้อยละ 30 จากปี 2548 เม็ดเงินรายได้ดังกล่าวส่วนใหญ่สะพัดไปสู่ธุรกิจเรือดินเนอร์ เรือท่องเที่ยวตามลำน้ำเจ้าพระยา รวมทั้งเรือท่องเที่ยวในเส้นทางกรุงเทพฯ-พระนครศรีอยุธยา
