ปรากฏการณ์ใหม่ของโลกที่กลุ่มผู้สูงอายุจะครองเมืองในทุกพื้นที่ของโลกเป็นครั้งแรก ในปี 2593 (2050) และกลายเป็นตัวขับเคลื่อน สู่เศรษฐกิจสูงวัย (Silver economy) และเศรษฐกิจอายุวัฒน์ (Longevity economy)
ส่วนไทย จะมีประชากรสูงอายุถึง 30% ในปี 2578 ส่งผลกระทบต่อความมั่นคงโดยรวมของประเทศ ในหลายด้านที่รอการปรับตัว
ผู้สูงวัยจะครองเมือง
อิปซอสส์ บริษัทด้านวิจัย และการตลาดได้เผยรายงานผลวิจัยชุดล่าสุด “Getting Older–Our Aging world” เพื่อเปลี่ยนมุมมอง สร้างความเข้าใจ และอธิบายผลกระทบของสังคมผู้สูงวัยให้กับทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคธุรกิจ
เป็นที่คาดการณ์ว่า ระหว่างปี 1980 – 2050 (พ.ศ. 2523 – 2593) จำนวนผู้สูงวัยจะมีจำนวนเพิ่มขึ้นอย่างน้อยหนึ่งเท่าตัว โดยในปี 2050 (พ.ศ. 2593) โลกจะมีจำนวนผู้สูงวัยที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไป กว่า 2,100 ล้านคน ส่งผลให้ในอีกราว 30 ปีต่อจากนี้จะเป็นครั้งแรกที่โลกมีจำนวนคนแก่มากกว่าคนหนุ่มสาว โดย 1 ใน 5 ของประชากรโลกในปี 2050 (พ.ศ. 2593) จะเป็นผู้สูงวัย ซึ่งสถิติดังกล่าวได้สร้างปรากฏการณ์ใหม่ นับได้ว่าเป็นครั้งแรกที่ผู้สูงอายุจะครองเมืองในทุกพื้นที่ของโลก
จากการขยายตัวของกลุ่มคนสูงอายุอย่างกว้างขวางทั่วโลก จนเป็นที่แน่ชัดว่าเจนเนอเรชั่นทรงอิทธิพลจะมีการเปลี่ยนขั้ว จากกลุ่มมิลเลนเนียลส์ Millennial ที่เป็นความเชื่อเดิมๆ มาเป็น “กลุ่มผู้สูงอายุ” ซึ่งกลุ่มผู้สูงอายุเป็นกลุ่มที่คุมอำนาจทางการเงินและการเมือง เป็นกลุ่มที่มีเงินเหลือเพื่อการใช้จ่าย (Disposable Incomes) มากกว่าคนทุกกลุ่ม
กลายเป็นตัวขับเคลื่อนเศรษฐกิจโลก สู่ “เศรษฐกิจสูงวัย” หรือ Silver Economy และ เศรษฐกิจอายุวัฒน์ (Longevity Economy) ผลักดันให้กลายเป็นภาคเศรษฐกิจที่ใหญ่เป็นอันดับ 3 ของโลก ซึ่งทั่วโลกกำลังจับตาและศึกษาแนวโน้มกันอย่างกว้างขวาง
สำหรับในประเทศไทย — ข้อมูลจากการศึกษาของคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคมและกิจการเด็ก เยาวชน สตรี ผู้สูงอายุ คนพิการ และผู้ด้อยโอกาส ได้ระบุว่า หลังจากที่ประเทศไทยเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ (Ageing society) ตั้งแต่ปี 2543 ที่มีประชากรอายุ 60 ปีขึ้นไป ใน 10%
และคาดว่าจะเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุโดยสมบูรณ์ (Aged society) ในปี 2564 ซึ่งจำนวนประชากรผู้สูงอายุจะเพิ่มขึ้นเป็น 20% จากนั้นในปี 2578 ก็จะเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุระดับสูงสุด (Super Aged Society) โดยมีประชากรสูงอายุถึง 30% ซึ่งจะส่งผลกระทบต่อความมั่นคงโดยรวมของประเทศในหลายด้าน ทำให้หลายฝ่ายต้องเริ่มตระหนักและหันมาให้ความสำคัญกับการเตรียมการรองรับไว้ล่วงหน้าเช่นเดียวกับความกังวลของนานาประเทศในขณะนี้
ทำความรู้จักผู้สูงวัยชาวโลกที่แท้จริง
มารู้จักผู้สูงวัยชาวโลก และผู้สูงอายุคนไทย กับการจับโอกาสมหาศาล ลดความเสี่ยง เริ่มจากการสร้างมุมมองใหม่ ออกจากปัญหาและการติดกับความเชื่อและภาพจำเดิมๆ เช่น การกำหนดผู้สูงวัยจาก ‘ตัวเลขอายุ’ และภาพจำเดิมๆ ที่ว่า ผู้สูงวัยไม่สนใจเทคโนโลยี ไม่ชอบเรียนรู้ และไม่ชอบสิ่งใหม่ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในหมู่นักการตลาดกว่า 79% ยังใช้ ‘อายุ’ เป็นตัวชี้วัดในการกำหนดตัวตนของผู้สูงวัย แทนที่จะศึกษาจากความชอบ ไลฟ์สไตล์ หรือความต้องการที่แท้จริง ความเข้าใจผิดเหล่านี้ ทำให้เราไม่รู้จักผู้สูงอายุได้อย่างแท้จริง ไม่เข้าใจและเข้าไม่ถึงความรู้สึกนึกคิด โดยเฉพาะอย่างยิ่งความต้องการของกลุ่มผู้สูงอายุ ทำให้เราประเมินสถานการณ์ผิดพลาดและวางแผนต่างๆ ไม่ถูกทิศทาง
สำหรับประเทศไทยกว่า 75% ของผู้สูงวัยคนไทยมีความสนใจและต้องการเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ และ กว่า 1.2 ล้านของผู้สูงวัยชาวไทยที่มีอายุเกิน 60 ปี เข้าถึงโลกอินเทอร์เน็ต ดังนั้นความเชื่อที่ว่าผู้สูงวัยไม่ยอมปรับตัวเข้ากับเทคโนโลยีสมัยใหม่จึงเป็นความเชื่อที่ไม่ถูกต้องอีกต่อไป
ความชอบ ความต้องการ พฤติกรรม และไลฟ์สไตล์ ของผู้สูงอายุทั้งที่เป็นภาพรวมของโลกและกลุ่มผู้สูงวัยชาวไทย ต่างก็มีการเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัยเช่นเดียวกับเจนเนอเรชั่นกลุ่มอื่นๆ
จากความเชื่อเดิมๆ ที่ฝังใจกันทั่วไปว่า ผู้สูงอายุไม่สนใจเรื่องเทคโนโลยีและการเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ ที่เป็นวิวัฒนาการของโลกนั้น อาจต้องมีการทบทวนใหม่ เพียงแต่ผู้สูงอายุอาจจะมีข้อจำกัดบ้างในบางจุดเพื่อการปรับตัวให้เข้าถึงเทคโนโลยีและนวัตกรรมดังกล่าว ซึ่งอาจต้องใช้เวลากับสิ่งเหล่านั้นมากเป็นพิเศษ อีกทั้งอาจต้องใช้ความพยายามมากกว่าในการเข้าถึงเทคโนโลยีเหล่านั้น
โดยสิ่งที่ผู้สูงอายุทั่วโลกวิตกกังวลมากที่สุด คือ เรื่องเงินและสุขภาพ (Top Worries – Money & Health) และสิ่งที่ผู้สูงอายุชาวไทยมีความกังวลใจซึ่งก็มีความใกล้เคียงกัน โดยสามารถเรียงลำดับตามความวิตกกังวลของกลุ่มผู้สูงวัยของโลก คือ
- 30% กลัวมีเงินไม่พอต่อการดำรงชีวิต
- 25% กลัวมีปัญหาการเคลื่อนไหวทางร่างกาย
- 24% เสียความทรงจำ
- 22% ไม่สามารถทำสิ่งต่างๆ ที่เคยทำได้
- 20% การจากไปของคนในครอบครัว ญาติ และเพื่อนฝูง
- 20% ความเจ็บป่วย
- 19% ถูกทิ้งให้เปล่าเปลี่ยว เหงา เศร้า
- 18% ไม่มีอิสระ
- 16% ตาย
- 13% หูตึง / ตามองไม่เห็น
ส่วนความกังวลใจของผู้สูงอายุคนไทยเมื่อถึงวัยชรา เรียงตามลำดับได้ดังนี้
- 51% ไม่สามารถทำสิ่งต่างๆ ที่เคยทำได้
- 41% เจ็บป่วย
- 34% ความเคลื่อนไหวทางร่างกาย
- 32% มีเงินไม่พอต่อการดำรงชีวิต
- 27% เสียความทรงจำ
- 20% ญาติและเพื่อนฝูงค่อยๆ จากไป
- 15% สูญเสียสายตาและ การได้ยิน
- 10% ถูกทิ้งให้ล้าหลังทางเทคโนโลยี
- 10% ผมหงอกและศีรษะล้าน
- 10% เบื่อหน่าย ถูกทิ้งให้โดดเดี่ยว
- 7% ไมได้รับการดูแลเอาใจ
เป็นที่น่าสังเกตว่า ปัจจุบัน ผู้สูงอายุคนไทยมีประกันภัยด้านสุขภาพถึง 50% และอีก 18% เป็นการทำประกันในลักษณะ Endownment Life insurance
เจาะไลฟ์สไตล์คนสูงวัย มีอำนาจทางการเงินสูง
ในการนี้ เพื่อให้เข้าใจและเข้าถึงกลุ่มผู้สูงอายุคนไทยให้มากยิ่งๆ ขึ้น อิปซอสส์ได้ทำการศึกษาเพิ่มเติมถึงไลฟ์สไตล์ กิจกรรมที่ทำ ตลอดจนพฤติกรรมการใช้จ่ายเงินของกลุ่มผู้สูงวัย ซึ่งสามารถสรุปได้ดังนี้
กิจกรรมยอดฮิตติดอันดับที่ผู้สูงอายุชาวไทยชื่นชอบตามลำดับ คือ
- 56% การออกกำลังกาย
- 49% เดินทางท่องเที่ยว
- 34% การเพาะปลูก
- 27% ชอบสังคมเยี่ยมญาติ / เพื่อนสนิทมิตรสหาย
- 27% การเดินออกกำลังกาย
- 22% ร่วมกิจกรรมชุมชน
ส่วนพฤติกรรมการใช้จ่ายของผู้สูงอายุชาวไทยนั้น ผลสำรวจพบว่า ผู้สูงอายุชาวไทยได้ให้ความสำคัญในเรื่องของการใช้จ่ายเงินในเรื่องต่างๆ ดังนี้
- 95% การใช้จ่ายเพื่ออาหาร
- 78% การออกไปทานอาหารนอกบ้านในโอกาสพิเศษ
- 78% ใช้เงินกับซื้อเครื่องไฟฟ้าในบ้าน
- 73% ใช้จ่ายสำหรับเสื้อผ้า
- 73% ใช้เงินเพื่อการผ่อนคลาย
- 71% การท่องเที่ยว
กลายเป็นว่านักการตลาดที่ต้องการสื่อสารกับผู้สูงอายุต้องมองในมุมมองใหม่ เพราะผู้สูงอายุในยุคนี้มีไลฟ์สไตล์ที่เปลี่ยนไป และมีอำนาจทางการเงินสูง ไม่ได้เป็นผู้สูงอายุเหมือนเดิมอีกต่อไป.
