หากเจาะไปที่รายระเอียดรายได้ของ โซนี่ ในไตรมาสที่ผ่านมาพบว่า ธุรกิจเกม สูงถึง 1.44 ล้านล้านเยน เพิ่มขึ้น +16% แต่ กำไร ในส่วนนี้กลับ ลดลง 26% จาก 1.16 แสนล้านเยน เหลือ 8.61 หมื่นล้านเยน โดยปัจจัยหลักมาจากการทำโปรโมชัน PS5 และยอดขายเกม first-party ที่ลดลง อย่างไรก็ตาม ในไตรมาสที่ผ่านมา PS5 ขายได้เพิ่มอีก 8.2 ล้านเครื่อง

ส่วนธุรกิจอื่น ๆ ของโซนี่ยังคงเติบโตได้ ไม่ว่าจะเป็น ธุรกิจเทคโนโลยีเซ็นเซอร์ภาพ เพิ่มขึ้น 21% ธุรกิจการเงิน โดยเฉพาะรายได้จากธุรกิจประกันภัยที่เพิ่มขึ้น 1,100% ยกเว้น ธุรกิจมือถือ ที่ ลดลง 18% และนับเป็นไตรมาสที่สองติดต่อกันรายได้ในแผนกนี้ลดลงเป็นตัวเลขสองหลัก

ผลจากการดำเนินงานส่วนธุรกิจเกม ทำให้โซนี่ได้ปรับลดคาดการณ์ตัวเลขผลประกอบการไตรมาสสุดท้ายที่จะสิ้นสุดมีนาคม 2024 ที่ 4.15 ล้านล้านเยน ลดลง 2.1 แสนล้านเยน และปรับคาดการณ์ส่วนยอดขาย PS5 ที่คาดว่าจะมียอดขาย 25 ล้านเครื่องตลอดปีงบประมาณ เหลือ 21 ล้านเครื่อง

ส่งผลให้มูลค่าตลาดของโซนี่ลดลง 1 หมื่นล้านดอลลาร์ โดยนักวิเคราะห์มองว่า โซนี่นั้นตั้งเป้าหมายยอดขาย PS5 สูงเกินไป แต่ปัญหาจริง ๆ ไม่ใช่ยอดขายที่ไม่เข้าเป้า แต่เป็น อัตรากำไรที่ลดลงในธุรกิจเกม โดยในช่วง 4 ปีที่ผ่านมา อัตรากำไรของธุรกิจเกมอยู่ที่ประมาณ 12-13% แต่ปัจจุบันอยู่ที่ 6-9% ซึ่งต่ำสุดในรอบเกือบ 10 ปี

“การลดการคาดการณ์การจัดส่งสำหรับ PS5 ไม่ใช่สิ่งที่น่าผิดหวัง แต่สิ่งที่น่าผิดหวังคือ อัตรากำไรจากการดำเนินงานในระดับต่ำ” Atul Goyal นักวิเคราะห์หลักทรัพย์ของ Jefferies กล่าว

นอกจากนี้ Goyal ยังมองว่า โซนี่ควรมีกำไรจากเกมถึง 20% ด้วยซ้ำ เพราะหากนับเฉพาะการสมัครสมาชิก PS Plus ที่มีอัตรากำไรสูงถึงประมาณ 50% ซึ่งรายได้จากการขายคอนเทนต์ดิจิทัล เนื้อหาเสริม และการดาวน์โหลดดิจิทัลนั้นสูงเป็นประวัติการณ์ แต่กลับมีอัตรากำไรขั้นต้นที่ต่ำในรอบ 10 ปีเป็นสิ่งที่ยอมรับไม่ได้

ส่งผลให้นักวิเคราะห์เริ่มตั้งคำถามว่า ด้วยผลิตภัณฑ์ที่มีอัตรากำไรสูงนี้ อัตรากำไรจากการดำเนินงานของแผนกเกมยังคงตกต่ำอยู่ได้อย่างไร โดย Serkan Toto ซีอีโอและผู้ก่อตั้ง Kantan Games บริษัทที่ปรึกษาด้านเกมในโตเกียว มองว่า ต้นทุนการผลิตฮาร์ดแวร์ลดลง เนื่องจาก PlayStation 5 มีอายุมากกว่า 3 ปีแล้ว และปัจจุบัน โซนี่น่าจะประหยัดต้นทุนการผลิตได้มากขึ้น แต่สาเหตุส่วนหนึ่งที่ทำให้อัตรากำไรถูกบีบมากขึ้นเมื่อเร็ว ๆ นี้ก็คือ ต้นทุนการผลิตซอฟต์แวร์หรือเกมที่เพิ่มขึ้น

Source

ByteDance ได้ออกมายืนยันว่า บริษัทกําลังเจรจากับผู้ซื้อที่มีศักยภาพหลายรายสําหรับ ธุรกิจวิดีโอเกม และหนึ่งในบริษัทที่กำลังเจรจาคือ Tencent Holdings บริษัทเกมที่ใหญ่ที่สุดในโลกจริง โดย ByteDance ยอม ลดมูลค่าของสตูดิโอเกมที่จะขาย หลังจากที่เคยใช้เงินลงทุนมากกว่า 100 ล้านหยวน (14 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) ในการพัฒนาเกมต่าง ๆ อย่างไรก็ตาม ตัวแทนบริษัทเปิดเผยว่า ByteDance ยังไม่บรรลุข้อตกลงกับ Tencent

ย้อนไปในเดือนพฤศจิกายน South China Morning Post ได้รายงานว่า ByteDance ได้กล่าวกับพนักงานว่า จะยกโครงการเกมส่วนใหญ่ที่ยังไม่ได้เผยแพร่ และขายลิขสิทธิ์อย่างน้อยสองเกม ได้แก่ Crystal of Atlan และ Earth: Revival นอกจากนี้ บริษัทยังเริ่มเลิกจ้างที่กลุ่มธุรกิจเกมซึ่งมีพนักงานเกือบ 2,000 คน แม้ว่าจํานวนพนัก งานที่ได้รับผลกระทบที่แน่นอนจะไม่ชัดเจน เพราะมีพนักงานบางส่วนที่ต้องการอยู่ที่ ByteDance โดยอาจจะย้ายไปยังทีมอื่นได้

แม้จะมีความสําเร็จอย่างมากกับแอปวิดีโอสั้น TikTok และ Douyin (TikTok เวอร์ชันจีน) แต่ ByteDance ก็ล้มเหลวในการได้รับผลตอบแทนจากการลงทุนด้านเกม บริษัทใช้เงินประมาณ 3 หมื่นล้านหยวนในการเข้าซื้อกิจการวิดีโอเกมและการลงทุนที่เกี่ยวข้องกับสตูดิโอมากกว่า 20 แห่งระหว่างปี 2019 ถึง 2022 โดย Niko Partners ที่ปรึกษาอุตสาหกรรมเกม เปิดเผยว่า สัดส่วนรายได้จากเกมของ ByteDance มีไม่ถึง 1% จากรายได้รวม

ขณะที่ Yan Shou หัวหน้าหน่วยเกมของ ByteDance ได้กล่าวว่า Zhang Yiming ผู้ก่อตั้งบริษัท ซึ่งลาออกจากตําแหน่งประธานและซีอีโอในปี 2021 ไม่เคยเป็นคนที่ชื่นชอบวิดีโอเกมก่อนที่จะเข้าสู่ตลาด โดยเขาใช้เวลาส่วนใหญ่ในอาชีพการงานของเขาในการลงทุนเชิงกลยุทธ์และจ้างคนหลายคนที่มีพื้นฐานการให้คําปรึกษาและกลยุทธ์เพื่อช่วยเขาบริหารหน่วยเกม และเขาก็เริ่มหมดความอดทนกับการพัฒนาที่ช้า โดยเขากล่าวว่า สตูดิโอ Moonton ของบริษัทยังไม่เติบโตแม้จะเพิ่มจํานวนพนักงานเป็นสองเท่า

Source

เริ่มเข้าสู่อีสปอร์ตตั้งแต่ 2019

การเล่นเกมในปัจจุบันส่วนใหญ่ก็ต้องใช้อินเทอร์เน็ตทั้งนั้น ดังนั้น จึงไม่น่าแปลกหาก เอไอเอส จะโดดเข้ามาในอีโคซิสเต็มส์นี้ตั้งแต่ปี 2019 ไม่ว่าจะเป็นการจัดงาน Thailand Game Expo การสร้าง Facebook AIS eSports ไว้สำหรับเป็นช่องทางพูดคุยกับเหล่าแฟนเกม จนมาปี 2020 เอไอเอสได้เปิดตัว AIS eSports STUDIO ที่สามย่านมิตรทาวน์ และเป็นสปอนเซอร์การแข่งขันต่าง ๆ จากนั้นก็ได้ขยับไป จัดทัวร์นาเมนต์การแข่งขันเป็นของตัวเอง

“เอไอเอสมี 4 ยุทธศาสตร์หลักในด้านอีสปอร์ต คือ Connect โดยมีโครงสร้างพื้นฐานรองรับ, Complete คือมีเวทีแข่งขันอีสปอร์ต, Co-Educate เป็นแหล่งให้ได้มาเรียนรู้ และ Share เผยแพร่กีฬาอีสปอร์ตให้คนได้รับรู้ในวงกว้าง” รุ่งทิพย์ จารุศิริพิพัฒน์ กรรมการผู้จัดการพันธมิตรธุรกิจด้านบันเทิงและคอนเทนต์ AIS กล่าว

เปิด AIS eSports STUDIO สาขาใหม่ใจกลางสยาม

หลังจากที่ AIS eSports STUDIO ที่สามย่านมิตรทาวน์ จะได้รับการตอบรับที่ดี โดยเฉลี่ยจะมีทราฟฟิกประมาณ 200 คน/วัน ปัจจุบันมี Members แล้วกว่า 2 หมื่นราย โดยผู้ใช้ส่วนใหญ่จะเป็น First Jobber และนักศึกษาเป็นหลัก ล่าสุด เอไอเอสก็เปิด AIS eSports STUDIO แห่งที่สอง ที่สยามสแควร์ ซอย 7

โดยเอไอเอสมองว่าพื้นที่ย่านสยามแคร์ จะช่วยให้เอไอเอสเข้าถึงกลุ่มเป้าหมายที่เป็น กลุ่มวัยรุ่น นักเรียน และนักศึกษา โดยคาดว่าจะมีผู้ใช้วันละกว่า 100 คน โดยมอง่าช่วงที่พีคจะเป็นแต่ละช่วง เช่น ช่วงบ่ายที่น้อง ๆ นักเรียนเลิกเรียน, ช่วงเย็นเป็นกลุ่มคนทำงาน ส่วนนักศึกษาจะมาช่วงค่ำ และตอนเช้าก่อนเรียน

อีสปอร์ตช่วยให้เอไอเอสเด็กลง

จะเห็นว่าเป้าหมายการเข้าถึงของเอไอเอสจะเด็กลงเรื่อย ๆ ซึ่งนับตั้งแต่เอไอเอได้เข้ามาในอีสปอร์ต รุ่งทิพย์ ยอมรับว่า ช่วยให้แบรนด์ ดูเด็กลง และกลายเป็น เพื่อน กับคนรุ่นใหม่ ซึ่งปัจจุบัน ยอดผู้ติดตามในเพจ AIS eSports ก็มีกว่า 2.8 แสน Followers

นอกจากนี้ การเปิด AIS eSports STUDIO ยังไม่ได้แค่ช่วยให้เข้าถึงคนรุ่นใหม่ แต่ยังเป็นพื้นที่ โชว์ศักยภาพ ของเอไอเอส อย่างที่สาขาสามย่านมิตรทาวน์ก็เป็นที่เปิดตัวความเร็วอินเทอร์เน็ต 1000/1000 Mbps จนทำให้ผู้ใช้งานบางคนใช้งานเพื่อน กดบัตรคอนเสิร์ต และสำหรับสาขาสยาม เอไอเอสก็เปิดตัวความเร็วอินเทอร์เน็ต 5000/5000 Mbps และจะรองรับเทคโนโลยี WiFi 7 ในอนาคตอีกด้วย

ดังนั้น จะเห็นว่าการมาของของ AIS eSports STUDIO สามารถใช้ทั้งสร้างการรับรู้แบรนด์, สร้างความสัมพันธ์และความรู้สึกดีกับแบรนด์ในกลุ่มวัยรุ่น คนรุ่นใหม่ ที่อาจจะกลายมาเป็นลูกค้าของเอไอเอสในอนาคตได้ ซึ่งปัจจุบันผู้ใช้งานครึ่งหนึ่งของ AIS eSports STUDIO ไม่ใช่ลูกค้าเอไอเอส ดังนั้น ก็มีโอกาสที่ลูกค้าที่เข้ามาใช้บริการอาจเปลี่ยนใจเมื่อได้สัมผัสกับ AIS eSports STUDIO

“ตอนนี้ลูกค้าที่ AIS eSports STUDIO ครึ่งหนึ่งไม่ใช่ลูกค้าเอไอเอส ซึ่งเราไม่ได้ปิดกั้นอยู่แล้ว เราเปิดให้ทุกค่ายได้มาใช้งาน”

จากเทลโคสู่ผู้จัดอีสปอร์ต

นับตั้งแต่ปี 2019 จนถึงปัจจุบันที่เริ่มจากการเป็นแบรนด์สปอนเซอร์ ซึ่งปัจจุบันเอไอเอสมองว่าตัวเองมาถึงสเต็ป 3  ก็คือการ ผันตัวจากเทเลคอมมาเป็นผู้รับจ้างจัดการแข่งขันอีสปอร์ต เนื่องจากมองว่าตอนนี้มีความพร้อมทั้งอีโคซิสเต็มส์และคอมมูนิตี้ ดังนั้น ส่วนนี้ก็จะเป็นรายได้ใหม่ ๆ จากฝั่งเกมของเอไอเอส นอกเหนือจากการที่ลูกค้าเข้ามาเติมเกม ซื้อเกมผ่านช่องทาง Google Store Apple Store และ Huawei Store ซึ่งที่ผ่านมาทั้งจำนวนผู้เล่นเกมและการใช้ดาต้าเพื่อเล่นเกมมีการเติบโตประมาณ 7-8% และเกมถือเป็นรายได้มากกว่าครึ่งของกลุ่มเอนเตอร์เทนต์เมนต์ (บริการสมัครสตรีมมิ่ง)

“รายได้จากเกมหลัก ๆ เรามาจากการเติมเกม ซื้อเกม และเราก็มีการออก Seed ซิม รวมถึงแพ็กเกจสำหรับเล่นเกม ส่วน AIS eSports STUDIO ไม่ได้ทำรายได้เยอะขนาดนั้น แค่พอเลี้ยงตัวเองได้ เพราะเราไม่ได้มองว่าจะมาเป็นแค่ส่วนเสริมให้การกลยุทธ์ด้านอีสปอร์ตของเอไอเอสแข็งแรงยิ่งขึ้น”

ในปีหน้า เอไอเอสจะการแข่งขันต่อเนื่อง แม้ปริมาณการจัดจะไม่เยอะเท่าปีก่อน ๆ แต่จะจัดใหญ่ขึ้น และให้นักกีฬาหรือผู้ชนะสามารถไปต่อในระดับต่างประเทศได้ ซึ่งปัจจุบันไทยถือเป็นประเทศที่สำคัญ โดยค่ายเกมมองไทยเป็นหมุดหมายประเทศแรก ๆ

“ความยากของกีฬาอีสปอร์ตคือ หาสปอนเซอร์ เพราะในอุตสาหกรรมนี้คนที่ได้เงินเยอะคือสตรีมเมอร์ เนื่องจากเขามีแฟนคลับ เป็นเหมือนดารา ส่วนค่ายเกมที่อยู่รอดก็จะเป็นเกมรายใหญ่ ๆ ซึ่งจุดอ่อนของไทยตอนนี้คือ เราเป็นผู้บริโภคไม่ใช่ผู้ผลิต” รุ่งทิพย์ ทิ้งท้าย

ด้วยข้อบังคับดังกล่าว ทำให้หุ้นของบริษัทเกมของจีนหลายรายหล่นวูบ และล่าสุด บริษัทเกมก็ต้องกุมขมับอีกรอบจาก ร่างกฎหมายใหม่ ที่ออกโดยหน่วยงานกำกับดูแลการเล่นเกมชั้นนำของจีนได้กำหนดให้เจ้าของเกมออนไลน์ ห้ามออกรางวัลที่จูงใจให้ผู้ใช้เข้ามาล็อกอินบ่อย ๆ รวมถึง ควบคุมการใช้จ่ายเงินและการใช้เวลาบนเกมออนไลน์

จากร่างกฎหมายใหม่ดังกล่าว ทำให้หุ้นของบริษัทเกมรายใหญ่ของจีนร่วงระนาว โดยหุ้นของ เทนเซ็นต์ (Tencent) ร่วงประมาณ 12% สูญเสียมูลค่าตลาดไปประมาณ 5.4 หมื่นล้านดอลลาร์สหรัฐ ส่วนหุ้นของ เน็ตอีส (NetEase) ร่วงกว่า 25%

“ความเคลื่อนไหวดังกล่าวทำให้เกิดข้อสงสัยเกี่ยวกับรูปแบบธุรกิจที่มีอยู่ ซึ่งส่วนใหญ่สร้างขึ้นจากแรงจูงใจหรือรางวัลเพื่อดึงดูดผู้ใช้และเพิ่มความรอยัลตี้” Brian Tycangco นักวิเคราะห์จาก Stansberry Research กล่าว Brian Tycangco นักวิเคราะห์จาก Stansberry Research กล่าว

แม้ว่า Tencent จะมีรายได้หลายทางเพราะเป็นเจ้าของหลายแพลตฟอร์ม เช่น WeChat แต่รายได้ประมาณ 1 ใน 5 ก็มาจาก เกมออนไลน์ในประเทศ ขณะที่ NetEase มีรายได้จากเกมเป็นหลัก โดยมีสัดส่วนถึง 80% ขณะที่ตลาดเกมของจีนเคยมีการคาดการณ์ว่าปีนี้จะเติบโตเกือบ 14% แตะระดับ 3. 4.24 หมื่นล้านดอลลาร์สหรัฐ หลังจากธุรกิจหดตัวลง 10% เมื่อปีที่แล้ว

นับตั้งแต่ปี 2021 ที่ผ่านมา จีนได้ออกมาตรการต่าง ๆ เพื่อจำกัดการเล่นเกม เนื่องจาก ประธานาธิบดีสี จิ้นผิง โทษว่า การติดเกมออนไลน์ว่าเป็นสาเหตุให้สายตาสั้นเพิ่มขึ้น และส่งผลเสียต่อสภาพจิตใจของวัยรุ่นในประเทศ ไม่ว่าจะเป็นการจำกัดเวลา หรือการออกสิทธิ์ในใบอนุญาตเกมที่ยากยิ่งขึ้น

Source

YouTube แพลตฟอร์มวิดีโอสตรีมมิ่งรายใหญ่ ได้ทดลองให้บริการฟีเจอร์ Playables ซึ่งจะมี มินิเกม จำนวน 37 เกม ให้ได้เล่น อาทิ Angry Birds Showdown, Brain Out, Daily Solitaire, The Daily Crossword และ เกมอาร์เคด (Arcade Game) อย่างไรก็ตาม ฟีเจอร์ดังกล่าวจะให้บริการแค่สมาชิกพรีเมียมก่อนที่จะตัดสินใจว่าจะเพิ่มเป็นฟีเจอร์ถาวรหรือไม่

นอกจากฟีเจอร์ Playables แล้ว สมาชิกระดับพรีเมียมยังสามารถลงทะเบียนเพื่อลองใช้ฟีเจอร์ AI การสนทนาของ YouTube ที่ให้ผู้ใช้ถามคําถามเกี่ยวกับวิดีโอที่พวกเขากําลังดูอยู่ได้อีกด้วย

ทั้งนี้ แผนการเพิ่มฟีเจอร์เกมของ YouTube เป็นไปได้ว่ามีไว้เพื่อตรึงให้สมาชิกพรีเมียมอยู่กับแพลตฟอร์มนานขึ้น เพราะมีข่าวว่า YouTube มีแผนจะขึ้นราคาค่าสมาชิกอีกประมาณ 2 ดอลลาร์ (ราว 70 บาท) ซึ่งมีผู้ใช้บางรายที่เลือกจะยกเลิกการเป็นสมาชิกหลังจากแพลตฟอร์มสตรีมมิ่งขึ้นราคา อย่างไรก็ตาม นักวิเคราะห์มองว่าฟีเจอร์ Playables คงเป็นแค่ส่วนเสริม เพราะไม่น่าจะมีใครเป็นสมาชิก YouTube เพื่อเล่นเกม

ก็ต้องรอดูว่าฟีเจอร์เกมของ YouTube จะมาช่วยเสริมอะไรให้แพลตฟอร์มได้บ้าง เพราะหลายแพลตฟอร์มที่เริ่มจะเข้ามาในตลาดเกม กลับต้องเหลวไปหลายราย อาทิ Google ที่ยกเลิก Stadia บริการคลาวด์เกมมิ่งอย่างเป็นทางการในเดือนมกราคม หรือเมื่อสองสามสัปดาห์ก่อน Amazon ได้เลิกจ้างงานมากกว่า 130 ตําแหน่งในแผนกเกมฟรี และสด ๆ ร้อน ๆ ก็คือ ByteDance ที่จะเลิกจ้างพนักงานประมาณ 1,000 คนในแผนกเกม

แต่ก็ยังมีผู้เล่นอีกบางส่วนที่ยังดันเกมให้ไปต่อ อาทิ Meta กับ Instant Games ที่ใช้เวลาประมาณเจ็ดปีในการสร้าง แพลตฟอร์มที่ช่วยให้นักพัฒนาเผยแพร่เกมเวอร์ชันเบต้าของตนโดยตรงบน Facebook หรือ Netflix ที่ได้เปิดตัวเกมบนมือถือโดยเฉพาะ และต้องการขยายไปสู่คลาวด์เกมมิ่ง

Source

ByteDance บริษัทแม่ของ TikTok เตรียมปิด Nuverse บริษัทลูกที่ทำหน้าที่พัฒนาเกมทิ้ง รวมถึงจะ เลิกจ้างงาน 1 พันตำแหน่ง โดยจากนี้ ByteDance จะประกาศให้พนักงานเลิกพัฒนาเกมที่ยังสร้างไม่เสร็จ และอาจขายเกมที่มีอยู่ในปัจจุบันอีกด้วย

หลายคนมองว่า สาเหตุที่ ByteDance ล่าถอยออกจากตลาดเกม เป็นเพราะในช่วง 2-3 ปีมานี้ รัฐบาลจีนได้ออกกฎระเบียบที่เข้มงวดกับอุตสาหกรรม ทั้งจากฝั่งของผู้เล่นและผู้ผลิต แม้ว่าปัจจุบันมาตรการต่าง ๆ จะผ่อนคลายขึ้น แต่อุตสาหกรรมเกมก็ไม่ได้เติบโตพีคเหมือนช่วงโควิด ที่คนมีเวลาเล่นเกมมากขึ้น เนื่องจากอยู่แต่บ้าน

ขณะที่การจะประสบความสำเร็จในอุตสาหกรรมเกมนั้นยาก เพราะต้องอาศัยบริษัทที่สร้างกระแสความนิยมอย่างต่อเนื่อง ดังนั้น บริษัทจึงเลือกที่จะมุ่งเน้นไปที่ธุรกิจหลักอย่างแพลตฟอร์มวิดีโอสั้น TikTok และ Douyin

“เราตรวจสอบธุรกิจของเราเป็นประจำและทำการปรับเปลี่ยนเพื่อมุ่งเน้นไปที่การเติบโตเชิงกลยุทธ์ในระยะยาว หลังจากการทบทวนล่าสุด เราได้ทำการตัดสินใจที่ยากลำบากในการปรับโครงสร้างธุรกิจเกมของเรา” ByteDance กล่าว

ที่ผ่านมา ByteDance ได้ลงทุนไปหลายพันล้านดอลลาร์ไปกับการสร้างเกม อย่างในปี 2021 บริษัทได้ทุ่มเงินถึง 4 พันล้านดอลลาร์ เพื่อซื้อ Moonton สตูดิโอเกมมือถือรายใหญ่ ซึ่งยิ่งตอกย้ำความทะเยอทะยานของบริษัทที่จะชนผู้นำตลาดเกมในจีนอย่าง Tencent และ NetEase แต่ปัจจุบัน บริษัทกำลังหาทางที่จะ ขาย Moonton ทิ้ง

Source

ที่กล้าทำเพราะเห็นปัญหา

ธนาคม ได้เล่าถึงจุดเริ่มต้นก่อนหน้าที่จะมาเปิด แกมส์บิทโกสต์สตูดิโอ (GambitGhost Studio) เคยทำงานกับบริษัทเกมของประเทศสิงคโปร์มาประมาณ 2 ปี ซึ่งช่วงนั้นก็เริ่มจากตำแหน่งล่างสุดจนมาตำแหน่งสูงสุด แต่จุดที่ตัดสินใจแยกทางเพราะงบจากบริษัทแม่เริ่มไม่นิ่ง เพราะเกมที่ปล่อยทำเงินไม่ได้ทำเงินตามเป้า และบริษัทก็จะให้พัฒนาเกมใหม่ในงบที่ลดลง เลยมองว่ามันเริ่ม ซึ่งตอนนี้บริษัทนั้นก็ได้ผันตัวไปเป็นบริษัทมาร์เก็ตติ้งแล้ว

จากนั้นก็มาช่วยธุรกิจเฟอร์นิเจอร์ของที่บ้านระยะหนึ่ง แต่พอมีโควิดทำให้เฟอร์นิเจอร์ส่งออกไม่ได้ เลยเริ่มมองหาธุรกิจอื่น ซึ่งแพชชั่นของเราคือชอบทำเกมอยู่แล้ว เลยรวมคนที่เคยทำงานในบริษัทเก่า ซึ่งจุดที่ทำให้เรากล้าทำเพราะเราเห็นปัญหาหมดแล้ว เราเลยใช้ประสบการณ์ตรงนั้นมาช่วย

เกมคือธุรกิจแพชชั่น และไม่มีใครอยากเสี่ยงลงทุน

เกมเป็นธุรกิจที่ใช้ทุนสูง อย่างน้อยใช้ทุนสร้าง 5-10 ล้านต่อเกม และการหาทุนยากยิ่งกว่าหนังอีก เพราะ ภาพลบมันมาก่อน และเกมมันต้องใช้เวลาในการสร้าง ทำเสร็จก็ต้องค่อย ๆ ขาย ถ้าขายไม่ได้ก็ต้องสร้างเกมต่อไปเหมือนกับเป็นโรงงาน ซึ่งคนจะไม่ค่อยเข้าใจในธุรกิจ ต้องรอให้เห็นความสำเร็จ ต้องเห็นผลงานก่อน ไม่เช่นนั้นไม่อยากเสี่ยง เกมหนึ่งตั้งใช้งบ 5-10 ล้านบาท ดังนั้น คอนเนกชั่นจึงสำคัญที่สุด เพราะที่ผ่านมาก็ต้องหาทุนผ่านคอนเนกชั่น

“คือธนาคารไม่เข้าใจหรอก เขาคิดแต่ว่าจะคืนทุนเมื่อไหร่ แต่การทำเกมมันต้องใช้เวลา 1-2 ปีหรืออาจจะนานกว่านั้น ถ้าไม่รับงานนอกเลยก็คือต้องรอเกมขาย ซึ่งก็ไม่มีอะไรการันตีว่าจะขายได้ แต่สตูดิโอเกมมันเหมือนโรงงาน เรามีประสบการณ์เราก็ทำเกมใหม่ ๆ ออกมาขาย มันเหมือนกับเอาเงินไปทิ้งไว้ 2 ปี ไม่มีใครรับความเสี่ยงได้” ธนาคม กล่าว

แม้ทุนจะเป็นเรื่องที่หายาก แต่สำหรับการ หาคน ไม่ได้ยากอย่างที่คิด โดย ธนาคม มองว่า เกมเป็นธุรกิจแพชชั่น เงินอาจสำคัญแต่เดเวลอปเปอร์ทุกคน อยากมีเกมของตัวเอง ซึ่งในไทยมีบริษัทเกมเยอะแต่ส่วนใหญ่จะเป็น รับผลิต เป็นแค่ส่วนหนึ่งของเกมอื่น ๆ แต่บริษัทอินดี้สตูดิโอเกมจริง ๆ ที่ไม่รับเซอร์วิสงานนอกเลยมีแค่ 5-6 ราย เพราะถ้าไม่รับก็อยู่ไม่ได้

“พอผมบอกว่าอยากทำเกม มีคนเก่ง ๆ หลายคนพร้อมจะช่วย บางคนก็ยอมค่าจ้างลงด้วยซ้ำเพราะอยากร่วมโปรเจกต์ ดังนั้น ผมว่าเกมมันเป็นธุรกิจแพชชั่น คนสร้างเกมเขาอยากมีชื่อเป็นผู้พัฒนา แต่คนที่รับผลิตเขาไม่ได้เครดิตอะไรเยอะ พูดได้แค่เคยร่วมทำเกมนี้แต่ไม่ใช่เจ้าของเกม”

ปัจจุบัน GambitGhost Studio มีทีมประมาณ 10 คน โดยดึงเอาคนที่เคยทำงานด้วยกันที่บริษัทเกมสิงคโปร์มาทำด้วยกัน ตอนนี้ก็ทำกันมา 2 ปีกว่าแล้ว

อยากทำเกมคุณภาพก่อนมากกว่าทำเงิน

เทรนด์ปัจจุบันเป็นเกมมือถือ เน้นโซเชียลพูดคุยกับเพื่อนได้ แต่เราก็รู้ว่าการทำเกมออนไลน์ขายง่ายกว่า กระจายง่ายกว่า แต่มันก็คือทำเกมเพื่อทำเงิน 100% แต่เราตั้งใจทำเกมเนื้อเรื่อง Single Player ซึ่งมันอาจจะยากในเชิงการทำเงิน แต่เราอยากจะเริ่มที่เกมคุณภาพ ถ้าสำเร็จมันก็อาจจะ ต่อยอดไปผลิตภัณฑ์อื่น ๆ ได้ จนออกมาเป็นเกม ซึ่งคอนเซ็ปต์เกมคือ เราอยากทำเกมที่เล่นแล้ววางได้ คือ FARSIDERS เกมที่เนื้อเรื่องกระชับ ไม่ยากเกินไป เล่นเรื่อย ๆ ได้ โดยตอนนี้ลงในพีซีก่อน อนาคตมีแผนจะพอร์ตลงคอนโซล และโมบาย

“เป้าหมายเราคือ เอาเกมไทยให้ต่างชาติเล่น ไปสู่ระดับสากล ดังนั้น ยังทำธีมไทยจ๋าต่างประเทศอาจเข้าไม่ถึง เราเลยต้องวางตัวกลาง ๆ เพื่อให้เจาะตลาดโลกได้ แต่ก็อยากทำเกมสไตล์ไทย แค้ต้องเก่งก่อนเพื่อที่จะไปโชว์เขา ถ้าคุณภาพไม่ดีก็จะกลายเป็นว่า IP คนไทยไม่น่าสนใจ”

คนไทยเก่งแต่เป็นสิงห์สนามซ้อม

สตูดิโอพลิตเกมในไทยมีเยอะ แต่ไม่ได้แข่งกันเอง เพราะแต่ละสตูดิโอก็มีความถนัดของตัวเอง ขึ้นอยู่กับจะหาลูกค้าได้ไหม ซึ่งก็จะวนมาที่ การสร้างคอนเนกชั่น ต้องเดินทางไปโชว์ตัวที่ต่างประเทศ ต้องให้เห็นผลงาน ดังนั้น สตูดิโอไทยหลายรายมีต่างชาติเป็นพาร์ตเนอร์ เพราะต่างชาติจะมีคอนเนกชั่นมากกว่าเพื่อมาจ้างเราผลิต ซึ่งที่เขามาหาเราเพราะว่า ต้นทุนถูก และ มีความสามารถ

ซึ่งจุดนี้ถือเป็น ปัญหาใหญ่ของการพัฒนาเกมไทย เพราะคนเก่งจริง มีความสามารถจริง แต่ทำเป็นแค่ชิ้นงานตามสั่งไม่เคยสร้างจากศูนย์ ซึ่งสกิลในการทำเป็นชิ้นงานกับสร้างเกมจากศูนย์มันยากกว่า ดังนั้น เราต้องใช้เวลาเทรนพนักงานนั้น ๆ ทำให้โปรเจกต์การสร้างเกมอาจล่าช้า เพราะพนักงานเราก็ต้องหาทางของตัวเองให้เจอ ซึ่งนี่ก็เป็นปัญหาในการทำสตูดิโอเกมช่วงแรกเหมือนกัน ทำให้ต้องเสียเวลาเกือบปีสำหรับเทรนพนักงานให้หาตัวเองให้เจอ

“จริง ๆ ต่างชาติเขาเห็นศักยภาพคนไทยและมองว่าไทยเป็นตลาดน่าลงทุนในธุรกิจเกม แต่เพราะคนไทยมีประสบการณ์ไม่พอ มันเป็นประสบการณ์ที่ไม่ครบ คือ อาจเก่งเฉพาะทาง แต่การทำเกมมันใช้สกิลเดียวไม่ได้ คุณต้องมีหลายสกิล ดังนั้น พอทำจริงทุกคนก็ต้องมาเรียนรู้อย่างอื่นเพิ่มอยู่ดี” ธนาคม อธิบาย

ไม่มีใครพาเกมไทยไปขายตลาดโลก?

จริง ๆ การตลาดมันสำคัญกับทุกอุตสาหกรรม เพราะต่อให้เกมดีแค่ไหนแต่คนไม่รู้จักก็จบ ซึ่งในไทยมี ผู้จัดจำหน่าย (Publisher) น้อย ค่ายเกมอินดี้ต้องพึ่งผู้จัดจำหน่ายโปรโมตเกมให้ ขายให้ แต่ผู้จัดจำหน่ายไทยขายแต่เกมต่างชาติ ไม่มีผู้จัดจำหน่ายเกมไทยไปขายตลาดโลก ทำให้ค่ายเกมไทยต้องพึ่งต่างชาติ แต่แค่เกมในประเทศเขาก็โควต้าแน่นแล้ว จะให้ไปรอเขาก็ไม่ไหว ดังนั้น ถ้าไทยมีผู้จัดจำหน่ายใหญ่ ๆ มีทุน เกมไทยก็ขายได้อยู่แล้ว

อย่างในประเทศเกาหลีใต้ ทางภาครัฐจะพาค่ายเกมเล็ก ๆ ไปออกงานทั่วโลก แต่ไทยไม่มีหน่วยงานรัฐที่มาสนับสนุนแบบนี้ อาจจะมีสมาคมเกมที่สร้างกันเองเพื่อช่วยเหลือกันเอง แต่สมาคมก็ไม่ได้สามารถช่วยเดเวลอปเปอร์ไทยได้เยอะ เพราะสมาคมเองก็ไม่ได้มีทุนเยอะ ดังนั้น การช่วยเหลือมันก็ได้ไม่สุด แต่ธุรกิจนี้มันครึ่ง ๆ กลาง ๆ ไม่ได้มันต้องไปให้สุด

ต่างชาติพร้อมรับเกมไทยมากกว่าคนไทย

อย่าง FARSIDERS ก็ได้ฟีดแบ็กดีจากต่างชาติ โดยเฉพาะในส่วนของเนื้อเรื่อง คอนเซ็ปต์ ความตั้งใจ อาจจะมีข้อตำหนิบ้างแต่เป็นบัคในเกม และที่สำคัญ ยอดขายส่วนใหญ่มาจากต่างชาติ ด้วยซ้ำ ซึ่งมันแสดงให้เห็นว่าต่างชาติเขาพร้อมเปิดรับเกมไทยอยู่แล้ว อยู่ที่เราจะทำได้หรือเปล่า

ส่วนเกมเมอร์ชาวไทยจะเล่นแต่สิ่งที่มันสำเร็จแล้ว หรือเกมที่ดังอยู่แล้ว ถ้าเป็นเกมไม่มีชื่อเขาก็ไม่อยากเสียเวลาเล่น ก็เหมือนกับหนังอินดี้ไทย ถ้ากระแสมาค่อยไปดู ยังไม่ยินดีที่จะจ่ายเต็ม บางคนคิดว่าเกมราคา 600 บาทแพง แต่เขาไม่รู้ว่าต้นทุนที่เราทำมันเท่าไหร่ กว่าจะมาถึงขั้นนี้มันไม่ง่าย ต่างชาติอาจจะง่าย เพราะเขามีประสบการณ์แล้ว

“ต่างชาติเขาไปอีกขั้นแล้ว เขาพร้อมสนับสนุน พร้อมเอาใจช่วย เพราะเกมจากบริษัทใหญ่ ๆ มันเยอะ ซึ่งเขาก็เล่นแหละ แต่เขาก็อยากช่วยให้เกมเล็ก ๆ เติบโต ถ้าเกมมันประสบความสำเร็จเขาก็มองว่าเขาเป็นส่วนหนึ่ง”

เกมไทยจะโตยังไง

ต้องมีบริษัทที่กล้าจะเสี่ยงให้ทาเลนต์ไทยที่มีฝีมือได้ลงสนามจริงเยอะ ๆ เพราะต่อให้บริษัทอาจไม่ประสบความสำเร็จ แต่ทาเลนต์มีประสบการณ์สามารถที่จะไปต่อยอดกับสตูดิโอเกมเกิดใหม่ แปลว่าสตูดิโอเกมใหม่ ๆ ก็จะได้เปรียบมากขึ้น แต่ปัจจุบันเหมือนปิดตาคลำทาง

“มันต้องมีคนยอมเสี่ยงก่อนเพื่อให้ทาเลนต์ไทยได้มีโปรเจกต์ทำก่อน เพราะเดี๋ยวนี้มันมีเด็กจบใหม่สายตรงเกี่ยวกับการสร้างเกม แต่เด็กหางานไม่ได้ หรือไม่ก็ทำแต่งานเซอร์วิสซึ่งมันโตไม่ได้”

เป้าหมายแรกคือ สร้างเกมให้มีมาตรฐาน

สำหรับ FARSIDERS เราก็อยากขายให้ได้ แต่ก่อนจะขายได้เราต้องทำเกมให้มีคุณภาพและมาตรฐานเพื่อที่จะเป็นแรงใจให้สามารถลุยโปรเจกต์ 2 เพราะเกมมันมีปัญหา มีบัคได้ตลอด แต่เราก็อยากทำให้มันเพอร์เฟกต์ที่สุด และอีกเป้าหมายคือ ต้องมีโปรเจกต์ที่สอง เพราะถ้ามาตรฐานมันนิ่งแล้วเราก็จะมั่นใจแล้วว่าโปรเจกต์สองเราเอาอยู่

“เราเริ่มจับจุดได้ว่าเราทำอะไรได้บ้าง พนักงานเราเก่งอะไร จากนั้นก็ไปเร็วเลย และถ้าเกมนี้ไม่สำเร็จ เราก็บอกนักลงทุนว่าต้องมีอีกโปรเจกต์หนึ่งต่อ เพราะเกมใหม่จะใช้เวลาลดลงกว่า 50% แน่นอน เพราะเรารู้ตัวเองแล้ว พนักงานก็พร้อมลุยด้วย ซึ่งเกมโปรเจกต์หน้าจะเป็นแนวแก้ปริศนา”

สำหรับใครที่อยากทำความรู้จัก GambitGhost Studio และลองเล่นเกม FARSIDERS สามารถไปพบปะได้ที่งาน Thailand Game Show 2023 ณ ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ Hall 4 ชั้น G บูธ F10 ในวันที่ 20-23 ตุลาคมนี้

นินเทนโด บริษัทเกมยักษ์ใหญ่ของญี่ปุ่นได้รายงานผลกำไรและรายได้ของปีงบประมาณ 2023 (เมษายน2022-มีนาคม 2023) โดยมีรายได้ 1.6 ล้านล้านเยน ลดลง 5.5% ขณะที่กำไรสุทธิอยู่ที่ 4.32 แสนล้านเยน โดยลดลงมากกว่า 9% อย่างไรก็ตาม ถือว่าดีกว่าที่บริษัทคาดการณ์ไว้ว่าจะมีกำไรเพียง 3.7 แสนล้านเยน

สำหรับยอดขายของ Nintendo Switch อยู่ที่ 17.97 ล้านเครื่อง สอดคล้องกับที่คาดการณ์ไว้ว่าจะมียอดขายราว 18 ล้านเครื่อง ลดลงจากปีที่ผ่านมา 22% ที่มียอดขาย 23 ล้านเครื่อง โดยนินเทนโดระบุถึงสาเหตุที่ยอดขายลดลงว่า การขาดแคลนชิปและส่วนประกอบอื่น ๆ นั้นส่งผลต่อการผลิต นอกจากนี้ ยอดขายในช่วงเทศกาลวันหยุดยาวก็ไม่ได้เติบโตอย่างที่คิด

อย่างไรก็ตาม ยอดขาย 18 ล้านเครื่องก็ยังไม่ใช่ จุดต่ำสุด โดยบริษัทคาดว่า ในปีงบประมาณ 2024 ยอดขายจะอยู่ที่ 15 ล้านเครื่อง เท่านั้น เช่นเดียวกับกำไรของบริษัทที่คาดว่าจะลดลง 21.4% อยู่ที่ 3.4 แสนล้านเยน

Serkan Toto ซีอีโอของ Kantan Games บริษัทที่ปรึกษาด้านเกมในโตเกียว มองว่า “ยอดขายของ Nintendo Switch ผ่านจุดสูงสุดไปแล้วอย่างแน่นอน” เพราะไม่ใช่แค่หมดช่วงโควิด แต่เพราะตัว ฮาร์ดแวร์เก่าเกินไป ดังนั้น นินเทนโดควรมีเครื่องเกมใหม่ออกสู่ตลาดมาขาย

“เกมคอนโซลจะมีอายุไขของมัน และตอนนี้นินเทนโดก็ต้องการฮาร์ดแวร์ชิ้นใหม่เพื่อกระตุ้นยอดขาย”

สำหรับ Nintendo Switch นั้นอยู่ในตลาดมานานกว่า 6 ปีแล้ว แม้ว่าที่ผ่านมานินเทนโดได้พยายามรีเฟรชคอนโซลด้วย Nintendo Switch Lite และรุ่นที่มีหน้าจอ Oled แต่ก็ช่วยกระตุ้นยอดขายได้เพียงช่วงสั้น ๆ เท่านั้น ต่างจากคู่แข่งอย่าง Sony ที่ออก Play Station 5 ลงสู่ตลาด โดยช่วยให้ Sony สามารถทำกำไรได้สูงสุดเป็นประวัติการณ์ มียอดขายทะลุ 19.1 ล้านเครื่อง หลังจากวางขายได้เพียง 2 ปีกว่าเท่านั้น

อย่างไรก็ตาม กุญแจสำคัญสำหรับสร้างรายได้ให้กับนินเทนโด คือ ผู้ใช้ที่ชำระเงิน 114 ล้านรายต่อปี จากยอดขายเกม โดย Nintendo มียอดขายจากเกมที่ 213.96 ล้านหน่วย ลดลง 9% และในปีนี้ บริษัทคาดการณ์จะลดลงเหลือ 180 ล้านหน่วย

จีน ถือเป็นหนึ่งในตลาด เกม ที่ใหญ่ที่สุดในโลก ซึ่งค่ายเกมใหญ่ที่มีชื่อเสียงระดับโลกอย่าง Blizzard ก็ได้ให้บริการในจีนตั้งแต่ปี 2551 แต่ล่าสุด Blizzard เปิดเผยว่า บริษัท ไม่สามารถบรรลุข้อตกลงกับ NetEase บริษัทเกมของจีน ที่เคยเป็นหุ้นส่วนในการจัดจำหน่ายเกมยาวนานถึง 14 ปี

อย่างไรก็ตาม Blizzard ไม่ได้เปิดเผยรายละเอียดถึงสาเหตุที่ทั้ง 2 บริษัทไม่สามารถบรรลุข้อตกลงกันได้ โดยระบุเพียงว่าที่ การเจรจากับ NetEase ล้มเหลว เป็นเพราะข้อตกลงใหม่ไม่สอดคล้องกับหลักการดำเนินงานของบริษัท การทำงานของพนักงาน และสัญญากับผู้เล่น

อย่างไรก็ตาม นักวิเคราะห์กล่าวว่า ความขัดแย้งกับ NetEase ไม่ได้หมายความว่า Blizzard กำลังจะออกจากประเทศจีน และคาดว่าบริษัทจะหาวิธีใหม่ ๆ ที่จะอยู่ในตลาด ซึ่งรวมถึงการร่วมมือกับ Tencent

ที่ผ่านมา ค่ายเกมต่างชาติหากต้องการทำตลาดในจีนจะต้องจัดจำหน่ายผ่านบริษัทเกมของจีนเท่านั้น เช่น Activision Blizzard จัดจำหน่ายแฟรนไชส์ ​​”Call of Duty” ผ่าน Tencent ซึ่งปัจจุบันเป็นบริษัทเกมที่ใหญ่ที่สุดในโลก ขณะที่ปัจจุบัน ค่ายเกมจีนแข็งแกร่งจนเริ่มขยายธุรกิจในต่างประเทศ ทำให้เริ่มเห็นการ ซื้อสตูดิโอ ที่มีแนวโน้มดี

ปัจจุบัน Activision Blizzard กำลังจะถูกซื้อโดย Microsoft ซึ่งได้ยื่นข้อเสนอในราคา 69,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ตั้งแต่ในเดือนมกราคม แต่ข้อตกลงยังไม่สิ้นสุดเนื่องจากเจ้าหน้าที่ต่อต้านการผูกขาดตรวจสอบข้อตกลงดังกล่าวอยู่

Source

แต่จากผลการศึกษาใหม่ในสหรัฐฯ ที่ตีพิมพ์ใน JAMA Network Open บ่งชี้ว่า เกมอาจ มีประโยชน์ ในด้านการช่วยให้ สมองของเด็กทำงานได้ดีขึ้น โดยการศึกษาดังกล่าวนั้นเกิดจาก Bader Chaarani ผู้ช่วยศาสตราจารย์ด้านจิตเวชแห่งมหาวิทยาลัยเวอร์มอนต์และเพื่อนร่วมงาน ได้นำการศึกษาการพัฒนาความรู้ความเข้าใจในสมองของวัยรุ่น หรือ Adolescent Brain Cognitive Development (ABCD) มาทำค้นคว้าต่อ

โดยก่อนหน้านี้ ผลการวิจัยดังกล่าวมุ่งเน้นถึงการศึกษาผลลัพธ์ที่เป็นอันตราย ไม่ว่าจะเป็นการเชื่อมโยงการเล่นเกมกับภาวะซึมเศร้าและความก้าวร้าวที่เพิ่มขึ้น แต่จากการวิจัยใหม่ของ Bader Chaarani นั้นแสดงให้เห็นว่า เกมเองก็สามารถใช้ในการพัฒนาสมองของเด็กได้

“สิ่งที่งานวิจัยใหม่อยากนำเสนอเพิ่มเติมต่อจากนั้นก็คือ พฤติกรรมการเล่นเกมจะมีผลร่วมด้วยกับพัฒนาการของสมองมากน้อยแค่ไหน และที่เขาสนใจมาศึกษาวิจัยเรื่องเกมเป็นเพราะเขาเป็นนักเล่นเกมตัวยงที่เชี่ยวชาญด้านภาพประสาท”

สำหรับการวิจัยดังกล่าว เกิดจากการทดสอบเด็กอายุ 9-10 ขวบ จำนวนประมาณ 2,000 คน ซึ่งจะแบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มที่ไม่ค่อยเล่นเกม และกลุ่มที่เล่นเกมอย่างน้อย 3 ชั่วโมง/วันขึ้นไป โดยพวกเขาจะต้องทำแบบทดสอบการทำงานของสมองประกอบไปด้วยการวัดสมาธิ การควบคุมการตอบสนอง การวัดการจดจำ และสุขภาพจิต  รวมถึงการสแกนสมองด้วยถ่ายภาพคลื่นแม่เหล็ก (fMRI) เพื่อวัดผล

โดยผลลัพธ์พบว่า สมองของกลุ่มเด็กที่เล่นเกมมีคะแนนการทดสอบสูงกว่า โดยพบว่ามีพื้นที่ที่เกี่ยวข้องกับความสนใจและความจำเพิ่มมากขึ้น ในส่วนของการวัดผลด้านสุขภาพจิต ผลของทั้งกลุ่มที่ไม่ค่อยเล่นและเล่นเป็นประจำ ออกมาไม่แตกต่างกันนัก

อย่างไรก็ตาม ยังมีปัจจัยภายนอกอื่น ๆ ที่ยังส่งผลต่อความเป็นไปได้ของการทดสอบ เช่น สภาพแวดล้อมที่บ้านของเด็ก ๆ การออกกำลังกายและคุณภาพการนอนหลับ ดังนั้น ทีมงานหวังว่าจะได้คำตอบที่ชัดเจนยิ่งขึ้นในขณะที่การศึกษายังคงดำเนินต่อไป และพวกเขามองดูเด็กคนเดิมอีกครั้งในขณะที่เด็ก ๆ กำลังโตขึ้น

สุดท้าย Bader Chaarani ย้ำว่า การใช้เวลาอยู่หน้าจอมากเกินไปส่งผลเสียต่อสุขภาพจิต และสุขภาพกายโดยรวม เอาเป็นว่า มากไปไม่มีอะไรดี ถ้าจะเล่นก็เอาแค่พอดี ๆ อย่าเล่นจนเสียการเสียงานไม่เป็นอันกินอันนอนแล้วกัน

Source