เหตุการณ์สึนามิและหลายปัจจัยลบส่งผลกระทบต่อตลาดนักท่องเที่ยวต่างชาติของไทยในช่วงครึ่งแรกของปี 2548 ทำให้มีนักท่องเที่ยวต่างชาติเดินทางเข้ามาประมาณ 5.23 ล้านคนลดลงร้อยละ 5 จากครึ่งแรกของปี 2547 สำหรับแนวโน้มการท่องเที่ยวไทยในช่วงครึ่งปีหลังนั้นขึ้นกับทิศทางของตลาดท่องเที่ยวระยะไกลในช่วงเข้าสู่ฤดูท่องเที่ยว คือ ช่วงไตรมาสสุดท้ายของปีนี้ เนื่องจากตลาดท่องเที่ยวในภูมิภาคเอเชียตะวันออกซึ่งเป็นตลาดระยะใกล้ของไทย และเคยมีบทบาทสำคัญที่ช่วยเกื้อหนุนการท่องเที่ยวของไทยในช่วงนอกฤดูท่องเที่ยวของตลาดระยะไกล กลับมีแนวโน้มซบเซาลงในปัจจุบัน
ดังนั้น ตลาดท่องเที่ยวระยะไกลโดยเฉพาะตลาดยุโรป ที่คาดกันว่าจะมีนักท่องเที่ยวเดินทางกลับเข้ามาเที่ยวประเทศไทยจำนวนมากอีกครั้งในช่วงไตรมาสที่สี่ของปีนี้ จึงเป็นความหวังสำคัญของการท่องเที่ยวไทยในช่วงครึ่งหลังปี 2548
อย่างไรก็ตาม เหตุการณ์ก่อวินาศกรรมครั้งร้ายแรงในกรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ เมื่อวันที่ 7 กรกฎาคม 2548 และหลายปัจจัยที่บั่นทอนตลาดท่องเที่ยวระหว่างประเทศ มีแนวโน้มจะส่งผลกระทบต่อตลาดท่องเที่ยวระยะไกลของไทยในช่วงครึ่งหลังของปี 2548 และทำให้ตลาดนักท่องเที่ยวต่างชาติโดยรวมตลอดทั้งปี 2548 ถดถอยลงจากปี 2547
ท่องเที่ยวครึ่งแรกปี’48 : ถดถอย…จากพิษสึนามิ & ไฟใต้
เหตุการณ์สึนามิถล่มเมืองท่องเที่ยวชายฝั่งทะเลอันดามันของไทยเมื่อวันที่ 26 ธันวาคม 2547 ส่งผลกระทบต่อการท่องเที่ยวไทยในปี 2548 โดยเฉพาะในช่วงเดือนมกราคม ที่ตลาดนักท่องเที่ยวต่างชาติของไทยถดถอยลงมาก โดยมีนักท่องเที่ยวต่างชาติเดินทางเข้ามารวมทั้งสิ้น 849,931 คนลดลงถึงร้อยละ 30.1 จากปี 2547 ช่วงเดียวกันที่มีจำนวน 1,216,783 คน
อย่างไรก็ตาม ด้วยแรงกระตุ้นตลาดต่างประเทศของหน่วยงานภาครัฐและภาคเอกชน ประกอบกับเป็นช่วงเทศกาลตรุษจีน ซึ่งทุกปีจะมีนักท่องเที่ยวเชื้อสายจีนจำนวนมากในประเทศแถบภูมิภาคเอเชียเดินทางไปเที่ยวต่างประเทศ โดยมีประเทศไทยเป็นหนึ่งในแหล่งท่องเที่ยวเป้าหมายสำคัญ ส่งผลให้ตลาดนักท่องเที่ยวต่างชาติของไทยสามารถปรับตัวในทิศทางที่ดีขึ้นได้ในช่วงเดือนกุมภาพันธ์ โดยทรงตัวอยู่ในระดับใกล้เคียงกับปี 2547 ช่วงเดียวกัน ด้วยจำนวนนักท่องเที่ยวต่างชาติที่เดินทางเข้ามารวมทั้งสิ้น 892,830 คนลดลงเพียงร้อยละ 0.5
ตลาดนักท่องเที่ยวต่างชาติยังขยายตัวต่อเนื่องไปในเดือนมีนาคม โดยมีนักท่องเที่ยวต่างชาติเดินทางเข้ามารวมทั้งสิ้น 930,971 คนเพิ่มขึ้นร้อยละ 8.2 จากปี 2547 ช่วงเดียวกัน
จากแนวโน้มของตลาดนักท่องเที่ยวต่างชาติดังกล่าว ส่งผลให้โดยรวมในช่วงไตรมาสแรกของปี 2548 มีนักท่องเที่ยวต่างชาติเดินทางเข้ามารวมทั้งสิ้น 2,673,732 คน ลดลงร้อยละ 10.1 จากไตรมาสแรกของปี 2547
ตารางแสดง จำนวนนักท่องเที่ยวต่างชาติที่เดินทางมายังประเทศไทย
ปี จำนวนนักท่องเที่ยว (คน) อัตราการขยายตัว (ร้อยละ)
2544 10,061,950 +5.8
2545 10,799,067 +7.3
2546 10,004,453 -7.4
2547 11,650,703 +16.5
2548 (ม.ค.-มี.ค.) 2,673,732 -10.1
2548 (เม.ย.-มิ.ย.)* 2,561,000 +1.0
2548 (ก.ค.-ก.ย.)* 2,910,000 -1.2
2548 (ต.ค.-ธ.ค.)* 3,380,000 +5.8
2548** 11,524,732 -1.1
ข้อมูล : การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย และธนาคารแห่งประเทศไทย
ที่มา : รวบรวม และประมาณการโดย บริษัท ศูนย์วิจัยกสิกรไทย จำกัด
หมายเหตุ : * ประมาณการ โดยบริษัท ศูนย์วิจัยกสิกรไทย จำกัด
เมื่อพิจารณาจากโครงสร้างตลาดนักท่องเที่ยวต่างชาติที่จำแนกตามสัญชาติ เป็นที่น่าสังเกตว่า ในช่วงไตรมาสแรกของปี 2548 ซึ่งอยู่ในช่วงฤดูท่องเที่ยวของตลาดระยะไกล ตลาดนักท่องเที่ยวต่างชาติของไทยยังคงได้แรงหนุนสำคัญจากตลาดภูมิภาคยุโรปที่มีนักท่องเที่ยวเดินทางเข้ามาลดลงเพียงร้อยละ 9 และตลาดภูมิภาคอเมริกาที่มีนักท่องเที่ยวเดินทางเข้ามาเพิ่มขึ้นร้อยละ 1 ขณะที่ตลาดระยะใกล้ คือ นักท่องเที่ยวจากภูมิภาคเอเชียตะวันออกเดินทางเข้ามาลดลงถึงร้อยละ 14
ตารางแสดง นักท่องเที่ยวต่างชาติที่เดินทางเข้ามาจำแนกตามสัญชาติ (มกราคม-มีนาคม 2548)
ภูมิภาคตามสัญชาติ จำนวนนักท่องเที่ยว (คน) อัตราการขยายตัว (ร้อยละ)
ม.ค.-มี.ค.2547 ม.ค.-มี.ค.2548
-เอเชียตะวันออก 1,571,670 1,349,360 -14.1
-ยุโรป 902,626 821,898 -8.9
-อเมริกา 219,695 222,362 +1.2
-เอเชียใต้ 101,945 101,664 -0.3
-โอเชียเนีย 104,701 111,581 +6.6
-ตะวันออกกลาง 55,181 47,767 -13.4
-แอฟริกา 18,874 19,100 +1.2
รวม 2,974,692 2,673,732 -10.1
ที่มา : การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย
สำหรับตลาดนักท่องเที่ยวต่างชาติในช่วงไตรมาสที่สองของปี 2548 ที่เดิมมีแนวโน้มขยายตัวต่อเนื่องจากปลายไตรมาสแรกของปี 2548 ทั้งนี้ด้วยการจัดกิจกรรมในเทศกาลสงกรานต์อย่างยิ่งใหญ่ในทั่วทุกภาคของไทย กลับชะลอตัวลงด้วยผลกระทบจากเหตุการณ์แผ่นดินไหวรุนแรงซ้ำ แถบเกาะสุมาตราใกล้เคียงบริเวณที่ก่อให้เกิดสึนามิ เมื่อวันที่ 23 มีนาคม 2548 และตามมาด้วยเหตุระเบิดที่หาดใหญ่และตัวเมืองสงขลาในช่วงก่อนหน้าเทศกาลสงกรานต์เพียงไม่กี่วัน
สถานการณ์ดังกล่าวส่งผลให้ตลาดนักท่องเที่ยวต่างชาติถดถอยลงเล็กน้อยในเดือนเมษายน และมีแนวโน้มฟื้นตัวขึ้นในช่วงที่เหลือของไตรมาสที่สอง โดยในเดือนเมษายน 2548 มีนักท่องเที่ยวต่างชาติเดินทางเข้ามาประมาณ 856,000 คนลดลงร้อยละ 1.0 จากปี 2547 ช่วงเดียวกัน และเพิ่มขึ้นร้อยละ 2.2 เป็นประมาณ 825,000 คนในเดือนพฤษภาคม สำหรับในเดือนมิถุนายนมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นประมาณร้อยละ 1.7 เป็น 880,000 คน ทำให้โดยรวมในช่วงไตรมาสที่สองของปี 2548 มีนักท่องเที่ยวต่างชาติเดินทางเข้ามาประมาณ 2,561,000 คนเพิ่มขึ้นร้อยละ 1.0 จากไตรมาสที่สองของปี 2547
เป็นที่น่าสังเกตว่า จากโครงสร้างตลาดนักท่องเที่ยวต่างชาติที่จำแนกตามสัญชาติในช่วงไตรมาสที่สองของปี 2548 ซึ่งเป็นช่วงนอกฤดูท่องเที่ยวของตลาดท่องเที่ยวระยะไกล ปรากฏว่า ตลาดท่องเที่ยวระยะใกล้ คือ นักท่องเที่ยวจากภูมิภาคเอเชียตะวันออก ที่เคยเดินทางเข้ามาจำนวนมากและสามารถช่วยชดเชยนักท่องเที่ยวจากตลาดระยะไกลที่ชะลอตัวลงในช่วงนอกฤดูท่องเที่ยว กลับมีแนวโน้มซบเซาลง โดยเฉพาะนักท่องเที่ยวจากจีน เกาหลีใต้ ไต้หวัน และฮ่องกง
การถดถอยลงของตลาดท่องเที่ยวหลักของไทยในภูมิภาคเอเชียตะวันออก ส่วนหนึ่งมีสาเหตุมาจากปัจจัยสำคัญๆ ดังนี้
– นักท่องเที่ยวเอเชียจำนวนไม่น้อยมีความเชื่อในข่าวลือเรื่องวิญญาณของผู้เสียชีวิตจากสึนามิ และหวาดกลัวที่จะเดินทางมายังแหล่งท่องเที่ยวแถบอันดามัน ซึ่งเป็นแหล่งท่องเที่ยวชายทะเลที่มีชื่อเสียงของไทย
– เกิดแผ่นดินไหวรุนแรงซ้ำในช่วง 3 เดือนหลังจากเกิดสึนามิ แถบเกาะสุมาตราใกล้เคียงกับบริเวณที่เกิดสึนามิ เหตุการณ์ดังกล่าวล้มล้างความเชื่อที่ว่า หลังเกิดแผ่นดินไหวรุนแรงแล้ว จะต้องใช้ระยะเวลาอีกนานหลายสิบปี จึงจะเกิดการสะสมพลังงานใต้โลก และเกิดแผ่นดินไหวรุนแรงขึ้นมาอีกครั้ง ทำให้นักท่องเที่ยวจำนวนมากหวั่นเกรงว่าอาจจะเกิดสึนามิขึ้นมาได้อีก และหลีกเลี่ยงการเดินทางมาเที่ยวชายทะเลในแถบอันดามัน
– ปัญหาทัวร์ศูนย์เหรียญในตลาดนักท่องเที่ยวจีนยังเป็นปัญหาเรื้อรังของการท่องเที่ยวไทย เมื่อประกอบกับรัฐบาลจีนเปิดโอกาสให้ประชาชนเดินทางไปประเทศต่างๆได้เพิ่มขึ้นจากเดิมรวมเป็นกว่า 60 ประเทศในปัจจุบัน จึงทำให้นักท่องเที่ยวชาวจีนจำนวนมากหันไปเที่ยวแหล่งท่องเที่ยวใหม่ๆเพิ่มขึ้น อาทิ ฮ่องกง ออสเตรเลีย ฮาวาย และยุโรป เป็นต้น
– เหตุการณ์ความไม่สงบใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ที่ยังไม่คลี่คลายลง แต่กลับลุกลามมาถึงจังหวัดสงขลา ส่งผลกระทบต่อนักท่องเที่ยวมาเลเซีย ซึ่งเป็นตลาดท่องเที่ยวหลักของหาดใหญ่ และเป็นตลาดท่องเที่ยวที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับหนึ่งของประเทศไทย โดยมีนักท่องเที่ยวมาเลเซียเดินทางเข้ามาจำนวนมากถึง 1,388,981 คนในปี 2547
จากแนวโน้มตลาดนักท่องเที่ยวต่างชาติของไทยในช่วง 2 ไตรมาสแรกของปี 2548 ดังกล่าว ส่งผลให้โดยรวมแล้วในช่วงครึ่งแรกของของปี 2548 มีนักท่องเที่ยวต่างชาติเดินทางเข้ามายังประเทศไทยประมาณ 5.23 ล้านคนลดลงร้อยละ 5.0 เมื่อเทียบกับช่วงครึ่งแรกของปี 2547 ที่มีจำนวน 5.51 ล้านคน
แนวโน้มท่องเที่ยวครึ่งหลังปี’48 : ชะลอตัว..จากวินาศกรรมลอนดอน
จากพิษสึนามิที่ยังส่งผลกระทบต่อตลาดนักท่องเที่ยวจากภูมิภาคเอเชียตะวันออกของไทยในช่วงครึ่งแรกของปี 2548 และยังคงมีแนวโน้มส่งผลต่อเนื่องมาในช่วงครึ่งปีหลัง ในหลายตลาดท่องเที่ยวหลักของไทย โดยเฉพาะ จีน เกาหลีใต้ ไต้หวัน ฮ่องกง และมาเลเซีย ทำให้ตลาดท่องเที่ยวระยะไกลโดยเฉพาะยุโรป เป็นความหวังสำคัญของการท่องเที่ยวไทย ที่จะกลับมาคึกคักเช่นเดิมอีกครั้งในช่วงไตรมาสสุดท้ายของปีนี้ ซึ่งเป็นช่วงฤดูท่องเที่ยวของนักท่องเที่ยวจากซีกโลกตะวันตก ที่นิยมหนีอากาศหนาวเย็นในประเทศของตน มาพำนักยังแหล่งท่องเที่ยวที่อบอุ่นกว่าตามแหล่งท่องเที่ยวในภูมิภาคเอเชียตะวันออกรวมทั้งประเทศไทย
จากแนวโน้มดังกล่าว บริษัท ศูนย์วิจัยกสิกรไทย จำกัด จึงคาดการณ์ว่า ตลาดนักท่องเที่ยวต่างชาติมีแนวโน้มฟื้นตัวขึ้นเล็กน้อยในช่วงไตรมาสที่สาม จากความพยายามของภาครัฐในการกระตุ้นตลาดท่องเที่ยวหลักในภูมิภาคเอเชียตะวันออก และขยายตัวอย่างเด่นชัดในช่วงไตรมาสสุดท้ายของปี 2548 ด้วยแรงหนุนจากการเติบโตของตลาดยุโรป
อย่างไรก็ตาม เมื่อเริ่มเข้าสู่ไตรมาสที่สามของปี 2548 ได้เกิดเหตุการณ์สำคัญๆที่ส่งผลกระทบตลาดนักท่องเที่ยวต่างชาติทำให้มีแนวโน้มถดถอยลงจากที่คาดการณ์ไว้เดิม ดังนี้
– เมื่อวันที่ 5 กรกฎาคม 2548 ได้เกิดแผ่นดินไหวรุนแรงขึ้นอีกครั้งเป็นครั้งที่ 2 ห่างจากครั้งแรก (เมื่อวันที่ 23 มีนาคม 2548) ประมาณ 3 เดือน โดยเกิดในหมู่เกาะสุมาตราบริเวณใกล้เคียงกับครั้งแรก ซึ่งตอกย้ำความเชื่อที่ว่าอาจเกิดสึนามิอีกครั้งในบริเวณใกล้เคียงครั้งแรก ทำให้นักท่องเที่ยวต่างชาติจำนวนไม่น้อยมีแนวโน้มจะหลีกเลี่ยงการเดินทางไปยังแหล่งท่องเที่ยวชายทะเลแถบอันดามันของไทย
– เหตุการณ์ก่อวินาศกรรมครั้งร้ายแรงในกรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ เมื่อวันที่ 7 กรกฎาคม 2548 กระตุ้นความหวั่นเกรงภัยจากการก่อการร้ายที่อาจเกิดขึ้นในยุโรป รวมทั้งแหล่งท่องเที่ยวที่มีนักท่องเที่ยวต่างชาติจำนวนมาก ให้กลับมาในหมู่นักท่องเที่ยวระหว่างประเทศ
– ราคาน้ำมันที่เพิ่มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง ส่งผลกระทบต่อค่าใช้จ่ายในการเดินทางระยะไกล โดยเฉพาะค่าโดยสารเครื่องบินในเส้นทางบินระหว่างภูมิภาค ที่ต่างปรับตัวสูงขึ้นตามต้นทุนน้ำมันที่เพิ่มขึ้น
– หลายประเทศในภูมิภาคยุโรปซึ่งเป็นตลาดท่องเที่ยวหลักของไทย อาทิ เยอรมนี ฝรั่งเศส และอิตาลี ต่างประสบปัญหาด้านเศรษฐกิจที่ไม่เอื้ออำนวยต่อการเดินทางท่องเที่ยวต่างประเทศ
จากปัจจัยลบดังกล่าวล้วนส่งผลบั่นทอนการเติบโตของการเดินทางท่องเที่ยวระหว่างประเทศ โดยเฉพาะการท่องเที่ยวระหว่างภูมิภาค ทำให้ตลาดยุโรปซึ่งเป็นความหวังของไทยในช่วงฤดูท่องเที่ยวที่จะมาถึงในช่วงปลายปีนี้มีแนวโน้มชะลอตัวลง โดยคาดว่าจะมีนักท่องเที่ยวจำนวนไม่น้อยชะลอแผนการเดินทางท่องเที่ยวระหว่างภูมิภาคในช่วงฤดูท่องเที่ยวที่กำลังจะมาถึงออกไป หรือเปลี่ยนเป้าหมายเดินทางเป็นแหล่งท่องเที่ยวในภูมิภาคยุโรปแทน
ขณะที่เกิดแผ่นดินไหวรุนแรงอีก 2 ครั้งหลังจากที่เกิดสึนามิ ยิ่งตอกย้ำภัยจากสึนามิให้กับนักท่องเที่ยวที่ชื่นชอบแหล่งท่องเที่ยวชายทะเลแถบอันดามัน โดยเฉพาะนักท่องเที่ยวที่เคยสัมผัสและรอดชีวิตจากเหตุการณ์สึนามิเมื่อปลายปีที่แล้ว
สถานการณ์ดังกล่าวล้วนส่งผลกระทบทำให้ตลาดนักท่องเที่ยวต่างชาติในช่วงครึ่งหลังของปี 2548 มีแนวโน้มถดถอยลงกว่าที่คาดการณ์ไว้เดิม โดย บริษัท ศูนย์วิจัยกสิกรไทย จำกัด คาดการณ์ว่า ในช่วงครึ่งหลังของปี 2548 จะมีนักท่องเที่ยวต่างชาติเดินทางเข้ามายังประเทศไทยประมาณ 6.29 ล้านคนเพิ่มขึ้นร้อยละ 2.4 จากปี 2547 ช่วงเดียวกัน ทำให้โดยรวมตลอดทั้งปี 2548 มีนักท่องเที่ยวต่างชาติเดินทางเข้ามาประมาณ 11.52 ล้านคนลดลงร้อยละ 1.1 จากปี 2547 ที่มีจำนวน 11.65 ล้านคน และสามารถสร้างรายได้ด้านการท่องเที่ยวเข้าประเทศได้ประมาณ 400,000 ล้านบาทเพิ่มขึ้นร้อยละ 5.3 จากปี 2547 ที่มีมูลค่าประมาณ 380,000 ล้านบาท
แนวทางแก้ไข : กระตุ้นตลาดท่องเที่ยวครึ่งปีหลัง
ในภาวการณ์ปัจจุบันที่การท่องเที่ยวไทยถูกรุมล้อมด้วยปัญหาต่างๆที่ล้วนบั่นทอนตลาดนักท่องเที่ยวต่างชาติ ทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องทั้งภาครัฐและภาคเอกชนจะต้องหันมาร่วมมือกันอย่างจริงจังในด้านต่างๆ เพื่อที่จะกระตุ้นตลาดนักท่องเที่ยวต่างชาติในช่วงครึ่งหลังของปี 2548 ให้สามารถขยายตัวได้อย่างรวดเร็ว และสร้างรายได้จำนวนมากเข้าประเทศ ซึ่งมีแนวทางสำคัญๆ ดังนี้
– เร่งสร้างมาตรการเตือนภัยสึนามิที่มีประสิทธิภาพได้มาตรฐานสากล เพื่อเรียกความมั่นใจด้านความปลอดภัยจากสึนามิในการเดินทางมาเที่ยวเมืองไทยของนักท่องเที่ยวต่างชาติ ให้กลับคืนมาโดยเร็ว
– พยายามรักษาตลาดนักท่องเที่ยวทั่วไปที่มีอยู่เดิมในตลาดหลักของทุกภูมิภาค ไม่ให้ประเทศคู่แข่งสำคัญในเอเชียช่วงชิงไปได้
– เร่งขยายตลาดนักท่องเที่ยวเฉพาะกลุ่มหรือนิชมาร์เก็ต ซึ่งเป็นตลาดที่มีกำลังซื้อสูงและสามารถเพิ่มพูนรายได้ด้านการท่องเที่ยวจำนวนมากเข้าประเทศได้อย่างรวดเร็ว
– เร่งแก้ไขปัญหาทัวร์ศูนย์เหรียญในตลาดทัวร์จีน เพื่อยกระดับคุณภาพแพ็กเกจทัวร์เมืองไทย ทำให้สามารถขยายตลาดนักท่องเที่ยวจีนในระดับที่มีกำลังซื้อสูงได้กว้างขวางยิ่งขึ้น
– เร่งแก้ไขปัญหาการหลอกลวงนักท่องเที่ยวต่างชาติของร้านจำหน่ายสินค้าแก่นักท่องเที่ยว โดยเฉพาะร้านจำหน่ายอัญมณีและเครื่องประดับ เพื่อเพิ่มศักยภาพด้านช็อปปิ้งของไทย และสามารถดึงดูดรายได้จำนวนมากจากนักท่องเที่ยวต่างชาติเข้าประเทศ
