พระราชภารกิจอันใหญ่หลวงของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว คือ เสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมราษฎร เพื่อทอดพระเนตรความเป็นอยู่ของประชาชนด้วยพระองค์เอง
ภูมิภาคที่เสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมราษฎรครั้งแรก คือ จังหวัดอุดรธานี โดยใช้เวลา 24 วัน เสด็จพระราชดำเนินไปทั่วภาคอีสาน ซึ่งได้ชื่อว่าทุรกันดารที่สุดในประเทศ และหลังจากนั้น พระองค์ก็ได้เสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมราษฎรตามถิ่นทุรกันดาร ตามภาคต่างๆ ทั่วประเทศ โดยทรงถือพระราชกรณียกิจที่ทรงทำเป็นประจำทุกปี
โครงการราชดำริ
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงจัดตั้งโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ รวม 3,264 โครงการ ส่วนใหญ่จะเน้นไปงานด้านเกษตรกรรม ซึ่งเป็นรายได้หลักของประเทศ เช่น หาแหล่งน้ำและปรับปรุงพื้นดิน จัดสรรที่ดินทำกินให้ราษฎรที่ไม่มีที่ดิน
เป็นที่น่าสังเกตว่า พระองค์ไม่โปรดให้ชาวไร่ชาวนาใช้เครื่องจักร หรือเครื่องมือที่ต้องใช้กระแสไฟฟ้า หรือน้ำมันเชื้อเพลิง ทรงเห็นว่ากังหันลม หรือระหัดที่ใช้กระแสลมใช้ประโยชน์ได้ดีเท่าๆ กัน และทรงสนับสนุนให้ชาวนารู้จักตั้งธนาคารข้าว และธนาคารโคกระบือ เพื่อไม่ต้องไปกู้ยืมเงินจากผู้อื่น
โครงการพระราชดำริ ประกอบไปด้วย มูลนิธิชัยพัฒนา, มูลนิธิโครงการหลวง, โครงการส่วนพระองค์สวนจิตรลดา, โครงการหลวงอ่างขาง, โครงการปลูกป่าถาวร, โครงการแก้มลิง, โครงการฝนหลวง, โครงการสารานุกรมสำหรับเยาวชน, โครงการแกล้งดิน, กังหันชัยพัฒนา, แนวพระราชดำริผลิตแก๊สโซฮอล์ ในโครงการส่วนพระองค์
แก้ไขน้ำท่วม
พระองค์ทรงพระราชทานความช่วยเหลือ แก้ไขปัญหาน้ำท่วมใหญ่กรุงเทพฯ หลายครั้ง ในปี 2526 และในปี 2538 อันเป็นที่มาของ “โครงการแก้มลิง” ทำให้กรุงเทพฯ และปริมณฑล รอดพ้นจากภัยน้ำท่วมโดยที่ราษฎรไม่ต้องสูญเสียทรัพย์สิน และรัฐบาลไม่ต้องเสียงบประมาณ
เศรษฐกิจพอเพียง
เป็นปรัชญาที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชดำรัส ชี้แนะแนวทางในการดำเนินชีวิตให้กับพสกนิกรชาวไทย ตลอดจนการพัฒนาและบริหารประเทศ มาตั้งแต่เมื่อ 25 ปีที่แล้ว ทรงเน้นให้เห็นถึงความสำคัญของเศรษฐกิจแบบพอมีพอกิน พึ่งพาตนเองได้ไม่เดือดร้อน ซึ่งต้องอาศัยความสามัคคีของคนในชาติ รู้จักการดำเนินชีวิตอย่างประหยัด ขจัดความฟุ่มเฟือย ใช้ทรัพยากรอย่างรู้คุณค่า
ล่าสุด รัฐบาลของพลเอกสุรยุทธ์ จุลานนท์ นำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้ในการขับเคลื่อนประเทศ ทั้งในเศรษฐกิจ สังคม และการเมือง
”การโจมตีเมฆฝนแบบซูเปอร์แซนด์วิช”
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพัฒนาเทคนิคการโจมตีเมฆอุ่น และเมฆเย็นพร้อมกันในกลุ่มเมฆเดียวกัน โปรดเกล้าฯ ให้เรียกเทคนิคนี้ว่า SUPER SANDWICH โดยพระองค์ทรงอธิบายเทคนิคพระราชทานแด่ข้าราชบริพารจนเป็นที่เข้าใจ
