ย้อนกลับไปในเดือนธันวาคมปี 2020 กระทรวงความมั่นคงแห่งมาตุภูมิของสหรัฐอเมริกา (DHS) ได้ออกแถลงข่าวเกี่ยวกับ “คำสั่งระงับ” ฉบับใหม่ที่เกี่ยวข้องกับซินเจียงโดยระบุว่าคำสั่ง “Withhold Release Order” (WRO) นี้จะกำหนดให้มีการควบคุมผลิตภัณฑ์ฝ้ายทั้งหมดที่ผลิตโดย XPCC (Xinjiang Production and Construction Corps) และผลิตภัณฑ์ที่คล้ายคลึงกันที่ XPCC ผลิตขึ้น เนื่องจากรัฐบาลสหรัฐฯ มองว่า XPCC คือพวกเขาเป็นกลุ่มเศรษฐกิจและกึ่งทหารที่ควบคุมธุรกิจที่ดำเนินธุรกิจในภูมิภาคซินเจียงอย่างมีนัยสำคัญ

สำหรับสินค้าที่ถูกทางการสหรัฐฯ สั่งระงับไว้นั้น ผู้นำเข้าสินค้าจะต้องนำสินค้าออกนอกประเทศหรือไม่ก็ถูกทำลาย หากไม่สามารถยืนยันได้ว่าสินค้าดังกล่าวไม่ได้ละเมิดกับกฎหมายของสหรัฐฯ ซึ่งกระบวนการตรวจสอบนั้นมีค่าใช้จ่ายสูงและกินเวลานาน เพราะเป็นเวลากว่า 4 เดือนแล้วที่ยังหาข้อสรุปให้กับ Uniqlo ไม่ได้

แม้ตามเอกสารศุลกากรของ Uniqlo ระบุว่า ผ้าฝ้ายดิบที่ใช้ในเสื้อเชิ้ตผลิตในออสเตรเลีย, สหรัฐอเมริกาและบราซิลโดยไม่มีความเกี่ยวข้องกับแรงงานชาวอุยกูร์ อย่างไรก็ตาม หน่วยงานของสหรัฐฯ กล่าวว่า Uniqlo ไม่มีหลักฐานเพียงพอว่าผลิตภัณฑ์ของตนไม่ได้ผลิตจากแรงงานชาวอุยกูร์ โดยอ้างว่าไม่มีข้อมูลเกี่ยวกับกระบวนการผลิตที่เพียงพอ

Tadashi Yanai CEO ปฏิเสธที่จะแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับคำถามเกี่ยวกับผ้าฝ้ายในภูมิภาคซินเจียงในระหว่างการแถลงข่าวเมื่อเดือนเมษายน แต่บริษัทได้กล่าวถึงเรื่องนี้ในแถลงการณ์เมื่อเดือนสิงหาคมปี 2020 ว่า

“ไม่มีผลิตภัณฑ์ Uniqlo ที่ผลิตในภูมิภาคซินเจียง นอกจากนี้ยังไม่มีพันธมิตรด้านการผลิตของ Uniqlo ที่รับเหมาช่วงให้กับโรงงานผลิตผ้าหรือโรงปั่นด้ายในภูมิภาค”

อย่างไรก็ตาม ยอดขายในอเมริกาเหนือคิดเป็นเพียงไม่กี่เปอร์เซ็นต์ของยอดรวมของ Fast Retailing ดังนั้น การจัดส่งที่ถูกบล็อกจึงคาดว่าจะส่งผลกระทบต่อรายได้ของบริษัทเพียงเล็กน้อยเท่านั้น แต่แม้ว่าผลกระทบกับ Uniqlo อาจไม่ได้มากมาย แต่ทั้งหมดนี้ถือเป็นเรื่องน่ากลัวสำหรับอุตสาหกรรมแฟชั่น โดยเฉพาะเมื่อเครื่องแต่งกาย, รองเท้าและเครื่องประดับส่วนใหญ่ยังคงมาจากประเทศจีน

forbes / nikkeiasia

สรุปประเด็น ‘แบนฝ้ายซินเจียง’ สู่การแก้แค้นของลูกค้าจีน

อย่างไรก็ตาม แม้ว่า Adidas จะถูกแบนก็ตาม แต่ผลประกอบการในไตรมาสแรกของประเทศจีนกลับเติบโตได้ 156% ขณะที่ยอดขายทั่วโลกเพิ่มขึ้น 20% เป็น 5.27 พันล้านยูโร ส่วนผลกำไรอยู่ที่ 558 ล้านยูโร (673.2 ล้านดอลลาร์) จากที่ปีที่แล้วมีกำไรเพียง 31 ล้านยูโร ซึ่งปัจจัยหนุนมาจากรายได้จากผู้บริโภคโดยตรงและอีคอมเมิร์ซ

บริษัทกล่าวว่า มีความมั่นใจมากขึ้นเกี่ยวกับยอดขายในปีนี้ เนื่องจากมีความต้องการผลิตภัณฑ์ทั่วโลกเกินคาด นอกจากนี้ยังมีแรงหนุนจากการเปิดตัวผลิตภัณฑ์ที่เป็นนวัตกรรมใหม่ รวมถึงการแข่งขันกีฬาสำคัญ ๆ เช่น ยูฟ่า แชมเปี้ยนส์ลีก, ยูฟ่า ยูโรปา และโคปาอเมริกาจะช่วยสนับสนุนธุรกิจด้วย

และแม้ว่าในตลาดจีนจะถูกคว่ำบาตรก็ตาม Kasper Rorsted ซีอีโอของ Adidas กล่าวว่า เขายังคงคาดหวัง ”การเติบโตที่แข็งแกร่งมาก” จากประเทศจีนในปีนี้

“เรายังคงมั่นใจมากว่าเราจะยังคงสร้างตำแหน่งของเราในจีนซึ่งเป็นตลาดที่ใหญ่ที่สุดของเรา แต่แน่นอนว่ากรณีการใช้แรงงานชาวอุยกูร์นี่เป็นหัวข้อที่ละเอียดอ่อนและเรากำลังทำทุกวิถีทางเพื่อให้แน่ใจว่าสิทธิมนุษยชนได้รับการคุ้มครอง”

ทั้งนี้ Adidas ยืนยันว่า ไม่เคยผลิตสินค้าในซินเจียงและไม่มีความสัมพันธ์ทางสัญญากับซัพพลายเออร์ในซินเจียงใด ๆ ขณะเดียวกันในปีนี้ Adidas ยังได้เข้าร่วมกับองค์กร ‘Better Cotton Initiative’ ซึ่งเป็นองค์กรไม่แสวงหาผลกำไรซึ่งเลือกที่จะระงับกิจกรรมในซินเจียงเมื่อปีที่แล้วเนื่องจากความกังวลเรื่องสิทธิมนุษยชน

CNBC / marketwatch

รู้จัก ซินเจียง ให้มากขึ้น

‘ซินเจียง’ หรือในชื่อเต็ม ‘เขตปกครองตนเองชนชาติอุยกูร์ ซินเจียง’ เป็นมณฑลที่อยู่ปลายสุดทางตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศจีนที่ขนาดพื้นที่คิดเป็นร้อยละ 16 ของผืนแผ่นดินของประเทศจีน หรือมีเนื้อที่ใหญ่เป็น 3 เท่าของประเทศไทย โดยประชากรที่อาศัยอยู่ในซินเจียงนั้นมีประมาณ 19.25 ล้านคน ประกอบด้วยชนกลุ่มต่าง ๆ ผสมปนเปกันมากถึง 47 ชนชาติ โดยชนชาติที่มีจำนวนมากรองจากฮั่น ก็คือ อุยกูร์ (Uyghurs) ชนชาติที่ส่วนใหญ่พูดภาษาเตอร์กิช และนับถือศาสนาอิสลามกว่า 54%

ซินเจียง ถือเป็นพื้นที่ปลูกฝ้ายขนาดใหญ่สุดของจีน โดยมีอำเภอท้องถิ่นถึง 61 อำเภอที่ปลูกฝ้าย ขณะที่เกษตรกรเกือบครึ่งหนึ่งของซินเจียงมีส่วนเกี่ยวข้องกับการผลิตฝ้าย โดยคิดเป็นสัดส่วนรายได้เกือบ 30% ของเหล่าเกษตรกร ข้อมูลจากสำนักงานสถิติแห่งชาติจีนระบุว่า ผลผลิตของฝ้ายซินเจียงอยู่ที่ 5.16 ล้านตัน คิดเป็น 87.3% ของการผลิตฝ้ายทั้งหมดในจีน โดยซินเจียงครองอันดับ 1 ในการผลิตฝ้ายถึง 25 ปีซ้อน และเป็นผู้ผลิตเบอร์ 2 ของโลก

ค่ายกักกัน ประเด็นที่ถูกพูดมากที่สุด

ตั้งแต่อดีต ชาวอุยกูร์ถูกรัฐบาลคอมมิวนิสต์เลือกปฏิบัติในวงกว้างมาหลายปี ทั้งยังมีนโยบายสนับสนุนให้ชาวจีนฮั่นให้ย้ายถิ่นฐานเข้าไปในพื้นที่ ซึ่งทำให้เกิดความตึงเครียดกับชาวอุยกูร์ ก่อนจะลุกลามไปสู่ความรุนแรง ส่งผลให้เกิดการปราบปรามครั้งใหญ่ และเกิดโครงการเฝ้าระวังของรัฐ โดยเฉพาะประเด็นที่ถูกพูดถึงและตั้งคำถามจากนานาชาติเป็นอย่างมากในช่วงหลายปีที่ผ่านมา ก็คือ ‘ค่ายกักกัน’ ซึ่งหลายฝ่ายมองว่า เป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชนต่อชาวอุยกูร์

โดยทางสหประชาชาติยืนยันว่ามีรายงานที่น่าเชื่อถือว่ามีประชาชนชาวอุยกูร์อย่างน้อย 1 ล้านคนถูกกักตัวไว้ในค่าย เพื่อปรับทัศนคติ นอกจากนี้ยังมีการ บังคับใช้แรงงานชาวอุยกูร์ในโรงงานสิ่งทอ อีกด้วย และไม่ใช่แค่นี้ แต่มีข่าวลือว่ามีการละเมิดความเป็นส่วนตัวต่าง ๆ เช่น ติดตั้งแอปพลิเคชันส่งข้อความที่เข้ารหัสทางโทรศัพท์ เพื่อดูเนื้อหาเกี่ยวกับศาสนา การล่วงละเมิดทางเพศ และการสังหารหมู่

แน่นอนว่ารัฐบาลจีนได้ปฏิเสธข้อกล่าวหาต่าง ๆ โดยยืนยันว่าค่ายดังกล่าวเป็นเพียงโรงเรียนฝึกหัดอาชีพ ซึ่งเกี่ยวข้องกับโครงการบรรเทาความยากจนของประเทศเท่านั้น โดยเจ้าหน้าที่รัฐบาลซินเจียง กล่าวว่า “ภูมิภาคนี้ได้เอาชนะภัยคุกคามจากความรุนแรงของผู้ก่อการร้ายในอดีตด้วยเสถียรภาพทางเศรษฐกิจและความมั่งคั่ง”

คว่ำบาตรจีน

หลังจากที่มีข่าวการละเมิดสิทธิมนุษยชนชาวอุยกูร์ในปี 2020 รัฐบาลสหรัฐฯ นำโดยประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ได้พิจารณาแบนสินค้าที่ใช้ฝ้ายจากมณฑลซินเจียงเป็นการตอบโต้ รวมถึงได้กำหนดมาตรการคว่ำบาตร เฉิน ฉวนกั๋ว (Chen Quanguo) เจ้าหน้าที่ระดับสูงของจีนในซินเจียง และช่วงปลายเดือนมีนาคมที่ผ่านมา สหรัฐฯ สหภาพยุโรป สหราชอาณาจักร และ แคนาดา ได้กำหนดมาตรการคว่ำบาตรเจ้าหน้าที่จีน 4 คน ซึ่งนี่ถือเป็นท่าทีที่ชาติตะวันตกร่วมมือกันเพื่อส่งสัญญาณต่อต้านการใช้ความรุนแรงและละเมิดสิทธิมนุษยชนในเขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์

ส่วนรัฐบาลจีนออกมาตรการตอบโต้ท่าทีของชาติตะวันตก ผ่านการคว่ำบาตร 10 คน และหน่วยงาน 4 แห่งในยุโรป ซึ่งมีบทบาทจับตาสถานการณ์ในเขตปกครองซินเจียงอุยกูร์ โดยมีทั้งนักการเมืองเยอรมัน ซึ่งดูแลความสัมพันธ์กับจีนในสภายุโรป ไปจนถึงนักวิชาการที่ศึกษานโยบายจีนต่อเขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์

แบรนด์ใหญ่โดนขุด

การบอยคอตเจ้าหน้าที่จีนและการกล่าวหาเรื่องการใช้แรงงานชาวอุยกูร์ทำให้ประชาชนชาวจีนไม่พอใจอย่างมาก เนื่องจากหลายคนมองว่าทั้งหมดนั้นเป็นแค่ข่าวลือและเกมการเมือง จนเกิดแฮชแท็ก “I support Xinjiang cotton” เพื่อสนับสนุนให้ใช้ฝ้ายซินเจียงและสนับสนุนรัฐบาลจีน

นอกจากนี้ ยังนำไปสู่การ ‘ขุด’ และ ‘แบน’ แบรนด์ต่าง ๆ ที่เคยออกมาแสดงความกังวลต่อการบังคับใช้แรงงาน การละเมิดมนุษยธรรมในพื้นที่ซินเจียง รวมถึงแบรนด์ที่ระบุว่า จะไม่ใช้วัตถุดิบจากซินเจียง เพราะไม่สนับสนุนการละเมิดสิทธิมนุษยชนจากเหตุการณ์ดังกล่าว ซึ่งรวม ๆ แล้วมีแบรนด์ในสหรัฐฯ และยุโรปอย่างน้อย 11 แบรนด์

ขณะที่เหล่าดารานักแสดงชื่อดังอย่างน้อย 30 คน ที่ประกาศยกเลิกสัญญากับแบรนด์เสื้อผ้าตะวันตก เช่น หวัง อี้ป๋อ, หวง ซวน, ซ่ง เชี่ยน หรือแม้แต่ ตี๋ลี่เร่อปา นักแสดงหญิงเชื้อสายอุยกูร์ก็ออกมาแสดงจุดยืนด้วย

H&M โดนหนักสุด

ตัวอย่างแบรนด์ที่กระทบหนัก ๆ ดูเหมือนจะเป็น H&M แบรนด์แฟชั่นรายใหญ่อันดับ 2 ของโลกและอันดับ 4 ของจีนที่สาขาอย่างน้อย 6 แห่งในจีนถูกห้างสรรพสินค้าสั่งปิดแบบไม่มีกำหนด และร้านอีก 500 สาขาก็ค้นหาในแอปฯ นำทางไม่ได้ รวมถึงร้านค้าบนอีคอมเมิร์ซทั้งใน Tmall JD.com และ Pinduodu ก็ถูกถอดออกจากแพลตฟอร์มแล้ว

ส่วน Nike กับ Adidas ที่มีตลาดจีนเป็นตลาดสำคัญที่สุดในยุคหลัง COVID-19 ก็ไม่รอด โดยเหล่าชาวโซเชียลจีนได้ออมาไล่ให้แบรนด์ดังกล่าวออกจากจีน และจะหันมาสนับสนุนแบรนด์ท้องถิ่น เช่น หลี่หนิง (Li Ning) และ แอนท่า (Anta) แทน ยักษ์ใหญ่ค่ายมือถืออย่าง Huawei และ Xiaomi ประกาศระงับการดาวน์โหลดแอปฯ ของ Nike กับ Adidas เรียบร้อยแล้ว

แต่ก็มีบางแบรนด์ที่ไหวตัวทัน อย่าง MUJI แบรนด์แฟชั่นค้าปลีกสัญชาติญี่ปุ่นก็ออกมาระบุว่า MUJI สาขาจีนจะยังใช้สินค้าที่ผลิตจากฝ้ายซินเจียงต่อไป หรือล่าสุด แบรนด์ Hugo Boss และ Asics ก็สวนกระแสและยังยืนยันจะซื้อฝ้ายจากซินเจียง

บอยคอตจีน แต่เจ็บเอง?

นักวิเคราะห์มองว่าการที่ สหรัฐฯ, แคนาดา, อังกฤษ และอียูที่ออกมาตรการคว่ำบาตรนั้น เป็นแค่การแสดงออกในเชิงสัญลักษณ์เป็นส่วนใหญ่ และคาดว่าไม่น่าจะกระทบเศรษฐกิจและพฤติกรรมของจีนมากนัก เพราะจีนเป็นผู้ผลิตฝ้ายที่ใหญ่ที่สุดอันดับ 2 ของโลก และอีกประเด็นคือ การที่บริษัทตะวันตกต้องทิ้งลูกค้า ‘คนจีน’ ที่มีทั้งจำนวนและกำลังซื้อมหาศาลนั้นคุ้มแค่ไหน

ก็ไม่รู้สถานการณ์จะจบลงอย่างไร เพราะประเด็นการละเมิดสิทธิมนุษยชนชาวอุยกูร์ไม่ใช่เรื่องใหม่ที่ถูกพูดถึง แต่ที่แน่ ๆ คนที่ได้รับผลกระทบหนักสุดตอนนี้คงหนีไม่พ้น ‘แบรนด์’ ที่กำลังอ่วมเพราะรายได้ที่หดหายอยู่ตอนนี้