จากการเก็บข้อมูลของ ‘บริษัท ข้อมูลเครดิตแห่งชาติ จำกัด’ หรือ ‘เครดิตบูโร’ ช่วง 20 ปีที่ผ่านมา พบว่า ช่วงหลังน้ำท่วมใหญ่ปี 2554 คือ วิกฤตหนี้หนักสุดของไทย ซึ่งมีการก่อหนี้เพิ่มสูงขึ้นจนเป็นภาระหนี้สะสม ทั้งการกู้สินเชื่อส่วนบุคคลมาซ่อมแซมบ้านและสถานประกอบการ จากนั้นถูกซ้ำเติมอีกครั้งจากวิกฤตโควิด-19 เป็นปรากฏการณ์ ‘income shock’ หรือ ‘ตกหลุมรายได้’ ทำให้ผู้คนมีรายได้ลดลงโดยที่ยังมีการะหนี้ที่ดอกเบี้ยยังเดินอยู่

สำหรับสาเหตุของภาระหนี้ที่พุ่งสูงขึ้นของคนไทย ‘สุรพล โอภาสเสถียร’ ผู้อำนวยการใหญ่ เครดิตบูโร บอกว่า ส่วนหนึ่งเกิดจาก ‘นโยบายทางการเมือง’ ในอดีต เช่น โครงการรถยนต์คันแรก บ้านหลังแรก และการรับจำนำข้าว เป็นต้น

นอกจากนี้ ยังมาจาก ‘สถาบันการเงิน’ และ ‘ผู้ปล่อยสินเชื่อ’ มีการกระตุ้นหรือสร้างแรงจูงใจให้คนก่อหนี้ โดยเฉพาะปัญหาการก่อหนี้ที่น่ากลัวจากเทรนด์ใหม่ ‘ซื้อก่อน จ่ายทีหลัง’ หนึ่งในบริการของแพลตฟอร์มอีคอมเมิร์ซที่ทำให้ก่อหนี้ได้ง่ายขึ้น กระทั่ง ‘กาแฟหนึ่งแก้ว’ หรือ ‘ลิปสติกแท่งละ 150 บาท’ และสินค้าอื่นๆ ก็สามารถผ่อนได้

ขณะเดียวกัน สุรพลได้เตือนว่า นโยบายการเมืองในอนาคต โดยเฉพาะข้อเสนอให้แก้ไขระบบเครดิตบูโร ที่ต้องการให้ ‘ลบประวัติเสียทันที’ หากชำระหนี้ครบ หรือผ่อนต่อเนื่อง 6 เดือน ซึ่งเป็นความเสี่ยง เพราะผู้ให้สินเชื่อไม่รู้ว่า ลูกหนี้ดีกับลูกหนี้เสีย จะถูกลบประวัติเหมือนกัน ทำให้ปล่อยกู้ยากกว่าเดิม

หนี้สินเสมือน ‘ไฟ มีทั้งคุณอนันต์และโทษมหันต์

ด้าน ‘ศ.ดร.ธานี ชัยวัฒน์’ คณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้พูดถึง ‘วัฒนธรรมหนี้ 2 ทศวรรษของข้อมูลเครดิตกับเศรษฐกิจไทย’ โดยฉายภาพของการก่อหนี้ว่า หนี้สินเสมือน ‘ไฟ’ มีทั้งคุณอนันต์และโทษมหันต์ และตอนนี้เป็นปัญหาที่น่ากังวล นั่นคือ

-อดีตคนไทยก้าวเข้าสู่ระบบหนี้ครั้งแรกจาก ‘หนี้ก้อนใหญ่’ จากการซื้อบ้านหรือรถ แต่มาจากหนี้ก้อนเล็ก ซึ่งส่วนใหญ่เป็น ‘การเช่าซื้อ’ เพื่ออุปกรณ์ไอที, โทรศัพท์มือถือ, หรือเครื่องใช้ไฟฟ้าเล็กๆ น้อยๆ

-คนรุ่นใหม่อายุต่ำกว่า 25 ปี ถูกดึงเข้าสู่ระบบหนี้ด้วยการผ่อนโทรศัพท์มือถือและอุปกรณ์ไอทีอย่างรวดเร็ว แต่ที่น่าห่วงคือ หนี้จากการผ่อนซื้อทำให้คนรุ่นใหม่จำนวนมากมีปัญหาเรื่องเครดิตบูโร เพราะมีการผ่อนมากขึ้นจนไม่สามารถจ่ายได้

-กลุ่มเสี่ยงที่สุดคือ ‘นักจ่ายขั้นต่ำ’ ที่มีจำนวนเพิ่มขึ้น โดยจากข้อมูลพบว่า คนที่จ่ายขั้นต่ำกว่า 30% ของยอดคงค้าง มีอัตราการมีปัญหาเป็นหนี้เสียสูงถึง 43.89% และมีระยะเวลาที่เริ่มมีปัญหาเร็วกว่ากลุ่มอื่น

สำหรับทางออก รศ.ดร.ธานีบอกว่า ก่อนก่อหนี้ต้อง ‘ประเมินตนเอง’ และต้องมีความรู้ทางการเงิน เพื่อไม่ให้เล่นกับไฟ จนควบคุมไม่ได้

ยูบีเอส (UBS) สถาบันการเงินรายใหญ่จากสวิตเซอร์แลนด์ หลังจากที่ได้ควบรวมกิจการของเครดิตสวิส (Credit Suisse) เป็นที่เรียบร้อยแล้วนั้น ล่าสุดได้ปรับโครงสร้างธุรกิจในทวีปเอเชียใหม่ โดยล่าสุดตัดสินใจปิดบริการธุรกิจบริหารความมั่งคั่ง (Wealth Management) รวมถึงธุรกิจหลักทรัพย์ของ Credit Suisse ในไทยลงหลังจากซื้อกิจการสำเร็จ

การปิดธุรกิจ Wealth Management นั้นจะทำให้ลูกค้าของ UBS (หรือ Credit Suisse เดิม) สามารถเลือกว่าจะโอนพอร์ตการลงทุนไปยังประเทศสิงคโปร์ หรือเลือกที่จะใช้บริการโดยทำงานร่วมกับสถาบันการเงินที่เป็นคนกลางต่อ ซึ่งในรายงานข่าวนั้นไม่ได้ระบุถึงสถาบันการเงินรายใดในไทย

ผลกระทบดังกล่าวนั้นยังกระทบต่อ Private Banker ที่ทำงานกับ Credit Suisse ในประเทศไทยราวๆ 10-11 คนด้วย

สำหรับธุรกิจ Wealth Management ของ Credit Suisse ได้เปิดบริการในประเทศไทยตั้งแต่ปี 2016 เป็นต้นมา

ขณะเดียวกัน UBS ก็ได้ปิดธุรกิจหลักทรัพย์ของ Credit Suisse ในประเทศไทยลงด้วย ซึ่งก่อนหน้านี้ 2-3 เดือนที่ผ่านมาทาง Credit Suisse ได้ยกเลิกการออกบทวิเคราะห์หุ้นในตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทยทั้งหมด โดยให้เหตุผลถึงเรื่องของการควบรวมกิจการของ UBS ในช่วงที่ผ่านมา

ตัวแทนของ UBS ได้กล่าวกับ Hubbis ยืนยันถึงการปิดธุรกิจ Wealth Management ในประเทศไทย โดยเน้นว่าสถาบันการเงินรายนี้ยังให้บริการผ่านที่ประเทศสิงคโปร์ และยังมองว่าตลาดในประเทศไทยยังมีความสำคัญและยกระดับการให้บริการลูกค้าผ่านประเทศสิงคโปร์ 

ที่มา – Hubbis, Asian Private Banker, Funds Global Asia