ประเด็นที่น่าสนใจ คือ ปัจจุบันการบริโภคอาหารเจไม่ใช่เฉพาะช่วงเทศกาลเท่านั้น แต่เป็นการกินตลอดทั้งปี ซึ่งจากภาพดังกล่าว ผู้ประกอบการร้านอาหารเจและธุรกิจที่เกี่ยวข้องต้องวางกลยุทธ์ให้สอดคล้องกับเทรนด์ที่เกิดขึ้น ทั้งการเพิ่มเมนูให้หลากหลาย มีตัวเลือกแปลกใหม่และใส่ใจสุขภาพ

ขณะเดียวกันก็ต้องให้ความสำคัญกับความยั่งยืน ไม่ว่าจะเป็นตัวสินค้า และแพ็กเกจจิ้ง ที่สามารถย่อยสลายตามธรรมชาติ หรือนำกลับไปรีไซเคิลได้

“เดิมทีคนกินเจ คือตั้งใจทำบุญตามความเชื่อทางศาสนา แต่ตอนนี้เปลี่ยนไป คนหันมากินเจมากขึ้นเพราะเทรนด์ใส่ใจเรื่องสุขภาพ อีกส่วน มาจากการให้ความสำคัญกับความยั่งยืนทั้งด้านอาหารและสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะในกลุ่มคนรุ่นใหม่ที่เห็นมาสักพักแล้ว

“และคนรุ่นใหม่ยังบริโภคอาหารเจตลอดทั้งปี ทำให้ตอนนี้อาหารเจมีการเติบโตขึ้นทุกปี อย่างซีพีแรมเอง คาดว่า ปีนี้อาหารเจของเราจะโต 25%” ธีรพันธุ์ ลักษณาภิรมย์’ รองกรรมการผู้จัดการ สายงานการขายและการตลาด บริษัท ซีพีแรม จำกัด เล่าถึงเหตุผลการกินเจของผู้บริโภคในยุคปัจจุบัน

สำหรับการพัฒนาเมนูอาหารเจของซีพีแรม จะเน้นทั้งปลอดภัย อร่อย ให้ความมั่นคงและความยั่งยืนทางอาหาร เพื่อทำให้อาหารเจไม่ได้เป็นเมนูที่เกิดขึ้นในช่วงเทศกาลเท่านั้น แต่เป็น ‘ทางเลือกหลัก’ ที่สามารถเข้าถึงและสามารถบริโภคได้ตลอดทั้งปี อย่างปีนี้ได้พัฒนาเมนูเจกว่า 50 รายการ จากปีก่อนอยู่ที่ 40 รายการ

ส่วนการตอบโจทย์คนรุ่นใหม่ จะเพิ่มตัวเลือกที่แปลกใหม่ มีผัก ลดโซเดียม ควบคุมความมัน ฯลฯ ควบคู่กับการใช้แพ็กเกจจิ้งที่ดีต่อสิ่งแวดล้อม เช่น ย่อยสลายตามธรรมชาติ หรือสามารถนำกลับไปรีไซเคิลได้

ขณะที่การรองรับการกินอาหารเจตลอดทั้งปี ทางซีพีแรมเองก็มีเมนูกะเพราเจ เมนูยอดฮิตสำหรับคนไทยวางจำหน่ายทั้งปีอยู่ รวมถึงมีแบรนด์ ‘วีจี ฟอร์ เลิฟ’ (VG for Love) เพื่อรองรับความต้องการนี้ เช่น ข้าวคั่วกลิ้งเจ, ข้าวราดผัดพริกแกงหมูกรอบเจ, ผัดหมี่ซั่วเจ, เส้นหมี่ผัดซีอิ๊วเจ, ข้าวกะเพราหมูกรอบวีแกน ฯลฯ

เทศกาลเจปีนี้เงินสะพัดกว่า 4.5 หมื่นล้าน

ทาง ‘ศูนย์พยากรณ์เศรษฐกิจและธุรกิจ มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย’ คาดการณ์มูลค่าการใช้จ่ายช่วงเทศกาลกินเจว่า จะอยู่ที่ 45,903 ล้านบาท นับเป็นการใช้จ่ายสูงสุดในรอบ 5 ปี โดยเพิ่มขึ้น 2% จากเทศกาลเจในปี 2567 ที่มีมูลค่าการใช้จ่ายอยู่ประมาณ 45,003 ล้านบาท

สิ่งที่น่าจับตาคือ การกินเจในอนาคตมีแนวโน้มเพิ่มมากขึ้น โดย 57.5% ตอบว่าเคยกินเจ อีก 42.5% แม้จะตอบว่า ‘ไม่เคยกิน’ แต่เมื่อเจาะลึกลงไปในรายละเอียดจะพบว่า 83% ของกลุ่มนี้มีแนวโน้มจะกินในปีนี้

สำหรับปัจจัยที่ใช้ในการเลือกซื้ออาหารเจ

อันดับ 1 ความสะอาด 

อันดับ 2 ปลอดภัยต่อสุขภาพ 

อันดับ 3 ความสะดวก 

อันดับ 4 ความสะดวก 

อันดับ 5 ความหลากหลาย 

จากข้อมูลดังกล่าว ผู้ประกอบการร้านอาหารเจและธุรกิจที่เกี่ยวข้อง สามารถใช้กลยุทธ์เพื่อรับมือกับพฤติกรรมผู้บริโภค ด้วยกลยุทธ์ Value for Money การนำเสนออาหารที่มีราคาคุ้มค่า เช่น เมนูราคาพิเศษ ชุดอาหารสำหรับครอบครัว หรือจัดโปรโมชั่น เป็นต้น 

รวมถึงนำเสนออาหารที่มีคุณค่าทางอาหารและดีต่อสุขภาพหลากหลาย เช่น อาหารที่มีวัตถุดิบทางเลือกใหม่ ๆ เช่น Plant-based Meat ผักและธัญพืช เป็นต้น

ตามปกติเเล้ว “เทศกาลเจ” เป็นช่วงที่กระตุ้นเศรษฐกิจไทยได้ดีในช่วงปลายปี โดยในปี 2563 จะตรงกับวันที่ 17-25 ตุลาคม รวมเป็นระยะเวลา 9 วัน เเต่จากการเเพร่ระบาดของไวรัสโคโรนา ทำให้ปีนี้ “ไม่คึกคัก” เหมือนเคย

ศูนย์พยากรณ์เศรษฐกิจและธุรกิจ มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย เปิดผลวิจัยพฤติกรรมการใช้จ่ายของผู้บริโภคในช่วงเทศกาลกินเจ จากการสำรวจระหว่างวันที่ 28 กันยายน – 2 ตุลาคม 2563 จากกลุ่มตัวอย่าง 1,393 ราย ทั่วประเทศ พบว่า ปีนี้มูลค่าการใช้จ่ายโดยรวมน่าจะอยู่ที่ประมาณ 46,967 ล้านบาท เติบโตจากปี 2019 เพียง 0.9% เท่านั้น 

สาเหตุหลักๆ มาจากผลกระทบของ COVID-19 ที่ 39.8% รองลงมาคือภาวะเศรษฐกิจที่ไม่ดี 28.6% ค่าครองชีพสูงขึ้น มีหนี้สินเพิ่มขึ้น 19.1% และคนตกงาน รายได้ลดลง 11.6%

• จับชีพจร “ตลาดเเรงงานไทย” ตกงานมากสุดในรอบ 11 ปี ธุรกิจ “เจ๊ง” พุ่ง คนอายุน้อยไม่มีงานทำ

ผลสำรวจระบุว่า ประชาชนกว่า 60.2% จะไม่กินเจ ส่วนอีก 39.8% กินเจ โดยประเมินว่า ประชาชนหนึ่งคนจะใช้จ่ายในช่วงเทศกาลกินเจอยู่ที่ราว 11,469.34 บาท แบ่งเป็นค่าอาหาร 1,016.19 บาท, ค่าทำบุญ 2,863.52 บาท, ค่าเดินทางไปทำบุญต่างจังหวัด 3,762.21 บาท และค่าที่พัก (หากไปต่างจังหวัด) 4,722.62 บาท

ส่วนความคิดเห็นที่ว่า ราคาอาหารเเละวัตถุดิบในการปรุงอาหารเจ ปี 2563 เมื่อเทียบกับปี 2562 จะเป็นอย่างไรนั้น ประชาชนกว่า 58% มองว่าจะสูงขึ้น สาเหตุมาจากค่าครองชีพสูงขึ้น ทำให้พ่อค้าเเละแม่ค้าปรับขึ้นราคา รวมถึงปัญหา COVID-19 เเละค่าแรงสูงขึ้น ขณะที่อีก 41.1% มองว่าราคาจะเท่าเดิมกับปีก่อน

สำหรับช่องทางในการเลือกซื้ออาหารเจ พบว่ากว่า 76.45% เลือกซื้อเองในตลาดสด ร้านสะดวกซื้อ ร้านค้าทั่วไป ส่วนอีก 23.6% ไมได้ไปซื้อด้วยตนเอง เเต่จะสั่งซื้อผ่านตัวกลางขนส่ง อย่างบริการเดลิเวอรี่ วินมอเตอร์ไซค์ หรือซื้อผ่านระบบคอลเซ็นเตอร์

โดยประชาชนกว่า 47.8% มองว่า เศรษฐกิจไทยกำลังอยู่ในจุดต่ำสุด ขณะที่อีก 27.3% มองว่าประเทศอยู่ในภาวะถดถอย ไม่สอดคล้องกับสถาบันด้านเศรษฐกิจหลายแห่งที่ออกมาประกาศว่าเศรษฐกิจไทยผ่านพ้นจุดต่ำสุดมาแล้ว หลังพ้นไตรมาสที่ 2/2563 ส่วนอีก 20.7% มองว่ากำลังฟื้นตัวอย่างช้าๆ โดยส่วนใหญ่ 48.8% เชื่อกันว่า เศรษฐกิจไทยน่าจะเริ่มฟื้นตัวในช่วงครึ่งปีหลัง 2564

• SCB หั่น GDP หดตัวอีก -7.8% ซ้ำ “แผลเป็น” เศรษฐกิจไทย ระวังปิดกิจการ-ว่างงานพุ่งสิ้นปี

ส่วนภาวะสภาพคล่องของครอบครัวในปัจจุบัน เมื่อเทียบกับช่วงเดียวกันของปีก่อน ประชาชนกว่า 60.9% มองว่า “เเย่ลง” ขณะที่อีก 34.0% มองว่าไม่เปลี่ยนแปลง

นอกจากนี้ ผลสำรวจเกี่ยวกับสถานการณ์ในปัจจุบันที่น่าห่วง พบว่าประชาชน 24.7% ห่วงด้านเศรษฐกิจ รองลงมา 24.1% คือห่วงการเมือง และ 17.8% ห่วงการแพร่ระบาดของ COVID-19

ในช่วง 2-3 ปีผ่านมา มูลค่าการใช้จ่ายในช่วงกินเจ ก็มีอัตราการหดตัวอย่างต่อเนื่องอยู่เเล้ว ยิ่งซ้ำเติมไปอีกเมื่อเจอวิกฤตโรคระบาด โดยเทศกาลการถือศีลกินเจในปีนี้ นับว่าจะมีมูลค่าการใช้จ่ายโดยรวม ‘เติบโตต่ำที่สุด’ ในรอบ 13 ปี (นับตั้งเเต่ที่ทาง ม.หอการค้าเก็บข้อมูลครั้งเเรกในปี 2551)

• คนไทยหนี้ท่วม! เปิด “หนี้ครัวเรือน” ไตรมาส 2 ทะลุ 83.8% สูงสุดรอบ 18 ปี