Sea (Group) ผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ตแพลตฟอร์ม อาทิ การีนา (Garena) ช้อปปี้ (Shopee) และซีมันนี่ (SeaMoney) ได้เผยผลสำรวจคนไทยยุคดิจิทัล หรือ Thai Digital Generation 2021 “ฉายภาพอนาคตประเทศไทยหลังวิกฤตโควิด-19” เจาะลึกอินไซต์ที่น่าสนใจจากคนไทยยุคดิจิทัล อายุ 16-60 ปี สะท้อนภาพความท้าทายและอุปสรรคที่คนไทยต้องเผชิญ เพื่อช่วยเตรียมผู้ประกอบการและคนทั่วไปพร้อมปรับตัว
ความท้าทายและความเปลี่ยนแปลงจาก COVID-19
รายได้ เงินออม และสุขภาพจิต ได้รับผลกระทบหนัก : จากผลสำรวจพบว่า 70% ของผู้ตอบแบบสอบถามมีรายได้และเงินออมน้อยลง โดย 40% ระบุว่าลดลงอย่างรุนแรง ในขณะที่ 60% ของผู้ตอบแบบสอบถามระบุว่า สุขภาพจิตแย่ลงในช่วงที่ไวรัสระบาด
กลุ่มเปราะบางมีความสามารถในการปรับตัวสูง : แม้ผู้ประกอบการธุรกิจขนาดเล็ก (MSME) ที่ทำงานในอุตสาหกรรมร้านอาหารและท่องเที่ยว และผู้หญิง จะเป็นกลุ่มที่ได้รับผลกระทบหนักกว่ากลุ่มอื่น ๆ ทั้งในด้านรายได้และปัญหาความเครียดอย่างรุนแรง ในกรณีของผู้หญิงอาจสะท้อนไปถึงการต้องแบกรับภาระการดูแลครอบครัวด้วยในเวลาเดียวกัน
แต่ท่ามกลางความท้าทายนี้ 46% ของผู้ตอบแบบสอบถามได้ปรับตัวจน พบธุรกิจใหม่หรืองานใหม่ ในช่วง COVID-19 และกลุ่มผู้หญิงและผู้ประกอบการ MSME เป็นกลุ่มที่แสดงความสามารถในการฟื้นตัว (Resilience) ได้เป็นอย่างดี สะท้อนจากการก่อตั้งธุรกิจใหม่
นอกจากนี้ 1 ใน 4 ของ MSME ยังช่วยให้เกิดการจ้างงานใหม่ในช่วงนี้อีกด้วย และยังเป็นกลุ่มที่แสดงความต้องการใช้เทคโนโลยีมากกว่ากลุ่มอื่น จึงอาจเป็นกำลังสำคัญในการฟื้นฟูเศรษฐกิจอีกด้วย ในขณะเดียวกัน ยังมีข้อสังเกตที่น่าสนใจจากผลสำรวจ ได้แก่ บุคคลที่ใช้เทคโนโลยีดิจิทัลมากกว่าจะได้รับผลกระทบด้านเศรษฐกิจทางลบน้อยกว่า (คิดเป็น 60% ของผู้ที่สูญเสียรายได้) เมื่อเทียบกับผู้ใช้เทคโนโลยีในระดับต่ำ (คิดเป็น 72% ของผู้ที่สูญเสียรายได้)
ความเปลี่ยนแปลงในอุตสาหกรรม: ในช่วงสถานการณ์ COVID-19 ขณะที่อุตสาหกรรมร้านอาหารและการท่องเที่ยวได้รับผลกระทบและมีการจ้างงานลดลง -24% ในทางกลับกัน ภาคการขนส่ง ภาคการเกษตร และภาคเทคโนโลยี-โทรคมนาคมมีอัตราการจ้างงานสูงขึ้น โดยภาคการเกษตรมีการจ้างงานเพิ่มขึ้น +26% จากแนวโน้มการอพยพคืนสู่ท้องถิ่นของแรงงานในเมืองจากมาตรการเว้นระยะห่างทางสังคม (Social Distancing)
ในขณะที่การเร่งนำเทคโนโลยีดิจิทัลมาปรับใช้ ส่งผลให้ภาคเทคโนโลยีและโทรคมนาคมเติบโต +23% รวมถึงภาคการขนส่งที่ได้รับอานิสงส์เชิงบวกจากการเติบโตอย่างก้าวกระโดดของธุรกิจอีคอมเมิร์ซ ส่งผลเติบโตถึง +29% ดังนั้นหากแรงงานได้รับการส่งเสริมทักษะดิจิทัล อาจช่วยให้สามารถคว้าโอกาสในตลาดแรงงานจากภาคธุรกิจที่ต้องการแรงงานที่มีทักษะดังกล่าวได้
กุญแจฟื้นฟูเศรษฐกิจไทย พร้อมก้าวสู่โลกดิจิทัล
ผลสำรวจสะท้อนให้เห็นว่าเทคโนโลยีจะมีบทบาทสำคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจไทยในอนาคต 62% ของคนไทยเผยความต้องการใช้เทคโนโลยีในชีวิตประจำวันมากขึ้น และ 86% มองว่าเทคโนโลยีดิจิทัลจะมีบทบาทสำคัญในการฟื้นฟูเศรษฐกิจโดยเฉพาะในหมู่กลุ่มเปราะบาง เช่น MSME และผู้หญิง จากการวิเคราะห์ข้อมูล พบแนวทางการขับเคลื่อนประเทศสู่อนาคต ดังนี้
ต่อยอดการเงินดิจิทัล: การศึกษาชี้ให้เห็นว่าคนไทย 65% มีการใช้ดิจิทัลเพย์เมนต์ มากกว่าค่าเฉลี่ยในภูมิภาคที่ 51% ซึ่งส่วนหนึ่งอาจสะท้อนถึงการผลักดันจากธนาคารแห่งประเทศไทย เช่น นโยบายพร้อมเพย์ นอกจากนี้ อีเพย์เมนต์เป็นพื้นฐานสำคัญที่สามารถต่อยอดเทคโนโลยีการเงินด้านอื่น ๆ เช่น สินเชื่อดิจิทัล ที่สามารถทำให้ผู้ที่ขาดหลักประกันเข้าถึงเงินทุนได้
โดยผู้ตอบแบบสอบถาม 53% ต้องการเห็นการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลในบริการเหล่านี้มากขึ้น โดยเฉพาะในหมู่ MSME ที่อาจยังเข้าไม่ถึงแหล่งเงิน มี 76% แสดงความต้องการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลในการทำธุรกรรมทางการเงิน และ 66% ต้องการให้บริการสินเชื่อและการเข้าถึงแหล่งเงินทุนมีความเป็นดิจิทัลมากขึ้น
ลดความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงเทคโนโลยี (Digital Divide) : ปัญหาใหญ่ที่สุดสำหรับคนไทยที่เพิ่งเริ่มใช้เทคโนโลยีดิจิทัลมักจะเกี่ยวข้องกับทักษะและความรู้เรื่องดิจิทัล (48%) รองลงมาคือ สัญญาณอินเทอร์เน็ตไม่ดี (41%) และอุปกรณ์แพงหรือขาดอุปกรณ์ (38%) ในขณะที่ผู้ที่ใช้เทคโนโลยีบ่อยอยู่แล้วมีความกังวลเกี่ยวกับราคาที่สูงและคุณภาพที่ต่ำของอุปกรณ์ดิจิทัล (35%) ราคาที่สูงและคุณภาพที่ต่ำของอินเทอร์เน็ต (34%) และความปลอดภัยในโลกออนไลน์ (33%)
ใช้ดุมล้อแห่งการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล (Digitalisation Flywheel Effects) ให้เป็นประโยชน์ : รัฐและเอกชนอาจมีบทบาทสำคัญในการร่วมมือกันสร้างวงจรบวกในการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลให้กับผู้ที่อาจยังไม่คุ้นเคยกับโลกออนไลน์ เช่น การพ่วงนโยบายกระตุ้นเศรษฐกิจกับการส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลต่าง ๆ มากขึ้น
รายงานพบว่า 79% ของผู้ที่ได้มีโอกาสลองใช้เทคโนโลยีจนตระหนักถึงประโยชน์แล้ว อาจเกิดวงจรบวกที่ทำให้ยิ่งต้องการเรียนรู้เพื่อใช้เครื่องมือดิจิทัลมากยิ่งขึ้น ในทางกลับกัน สำหรับผู้ที่เพิ่งเริ่มใช้ดิจิทัลจะมีความต้องการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลมากขึ้นเพียง 28% เท่านั้น การพบอุปสรรคเพียงเล็กน้อยอาจทำให้การเรียนรู้ใช้เทคโนโลยีหยุดชะงักได้
พัฒนาดิจิทัลแอมบาสซาเดอร์ : คนไทยจำนวนมากเรียนรู้การใช้เทคโนโลยีดิจิทัลจากกันและกันในช่วงโควิดระบาด ซึ่งเป็นโอกาสอันดีที่ควรสนับสนุนให้มีการถ่ายทอดทักษะดิจิทัลซึ่งกันและกัน ทั้งในรุ่นเดียวกันและข้ามรุ่นรายงานพบว่าบางครั้งดิจิทัลแอมบาสซาเดอร์หรือผู้ที่เป็นตัวแทนในการสอนการใช้งานดิจิทัลให้ผู้อื่น อาจไม่จำเป็นต้องเป็นกลุ่มคนรุ่นใหม่เสมอไป
เพราะพบว่า กลุ่มคนอายุ 31-40 ปี (37%) และ 41-50 ปี (36%) ได้มีบทบาทในการถ่ายทอดทักษะการใช้งานเครื่องมือดิจิทัลใหม่ ๆ มากกว่ากลุ่มอื่น อาจมีสาเหตุจากช่องว่างระหว่างวัยผู้เรียนและผู้สอนที่น้อย และกลุ่มนี้มีความเข้าใจทั้งโลกยุคแอนะล็อกและโลกดิจิทัล ทำให้ สามารถอธิบายเข้าใจง่ายและการสื่อสารมีประสิทธิภาพมากกว่า
อนาคตโลกหลังโควิด ในมุมมองของคนรุ่นดิจิทัล
ในขณะที่ผู้ตอบแบบสอบถามคนไทยส่วนใหญ่เชื่อว่าสถานการณ์ COVID-19 จะสิ้นสุดลงภายใน 2 ปี แต่ผู้ตอบแบบสอบถามอีกกว่า 40% มองว่า สถานการณ์นี้อาจคงอยู่ในระยะยาว และ 60% มองว่าโลกหลังจากนี้จะเปลี่ยนแปลงไปอย่างมาก
ซึ่งอาจส่งผลให้คนไทยตระหนักถึงความสำคัญของเทคโนโลยีในการฟื้นฟูเศรษฐกิจ และเล็งเห็นบทบาทของทักษะที่จะช่วยรับมือกับความเปลี่ยนแปลงดังกล่าว จึงยกให้ ทักษะการใช้เทคโนโลยีเป็นทักษะที่สำคัญมากที่สุดในอนาคต ในขณะเดียวกัน คนไทยกังวลต่อความเสี่ยงที่จะเกิดวิกฤตเศรษฐกิจอีกครั้งมากที่สุด (63%) ตามมาด้วยความกังวลต่อการเกิดโรคระบาดระลอกใหม่ (49%) นอกจากนี้ คนไทยยุคดิจิทัลยังมีมุมมองต่ออนาคตโลกหลัง COVID-19 ดังนี้
- โอกาสสำคัญจากการคำนึงถึงสุขภาพกายและจิตใจ: คนไทยมองว่าการพัฒนาด้านสาธารณสุข (39%) และการที่สังคมให้ความสำคัญต่อเรื่องสุขภาพจิตมากขึ้น (32%) จะเป็นโอกาสสำคัญในโลกหลังโควิด-19 โดยเฉพาะผู้หญิงและผู้ประกอบการ นอกจากนี้ ผลสำรวจยังเผยอินไซต์ที่ผู้ตอบแบบสอบถามอยากเห็นการพัฒนาของสังคมไทยไปสู่สังคมที่เห็นอกเห็นใจและเอาใจใส่กันมากขึ้น
- ทักษะสำคัญแห่งอนาคตในมุมมองคนไทย: บทบาทของเทคโนโลยีที่ทวีความสำคัญอย่างมาก ทำให้ 36% ของผู้ตอบแบบสอบถามระบุว่าทักษะดิจิทัลเป็นทักษะที่สำคัญที่สุด นอกจากนี้ 34% ยังมองว่าความสามารถในการปรับตัวและฟื้นตัวเป็นทักษะสำคัญ และ 32% มองว่า การมีวินัยในตัวเอง ก็มีความสำคัญมาก นอกจากนี้ 27% มองว่า Global Mindset และภาษา เป็นทักษะสำคัญสำหรับอนาคต
อย่างไรก็ตาม กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่กลับไม่มั่นใจว่าตนมีความพร้อมในแต่ละทักษะที่ระบุว่ามีความสำคัญ โดยให้คะแนนความเชี่ยวชาญต่ำกว่า 50% เป็นส่วนใหญ่ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ทักษะด้านภาษาที่คนไทยมีความมั่นใจน้อยที่สุด (17%) หากเทียบกับประเทศอื่นในภูมิภาคอาเซียน (27%)