รู้จัก ซินเจียง ให้มากขึ้น

‘ซินเจียง’ หรือในชื่อเต็ม ‘เขตปกครองตนเองชนชาติอุยกูร์ ซินเจียง’ เป็นมณฑลที่อยู่ปลายสุดทางตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศจีนที่ขนาดพื้นที่คิดเป็นร้อยละ 16 ของผืนแผ่นดินของประเทศจีน หรือมีเนื้อที่ใหญ่เป็น 3 เท่าของประเทศไทย โดยประชากรที่อาศัยอยู่ในซินเจียงนั้นมีประมาณ 19.25 ล้านคน ประกอบด้วยชนกลุ่มต่าง ๆ ผสมปนเปกันมากถึง 47 ชนชาติ โดยชนชาติที่มีจำนวนมากรองจากฮั่น ก็คือ อุยกูร์ (Uyghurs) ชนชาติที่ส่วนใหญ่พูดภาษาเตอร์กิช และนับถือศาสนาอิสลามกว่า 54%

ซินเจียง ถือเป็นพื้นที่ปลูกฝ้ายขนาดใหญ่สุดของจีน โดยมีอำเภอท้องถิ่นถึง 61 อำเภอที่ปลูกฝ้าย ขณะที่เกษตรกรเกือบครึ่งหนึ่งของซินเจียงมีส่วนเกี่ยวข้องกับการผลิตฝ้าย โดยคิดเป็นสัดส่วนรายได้เกือบ 30% ของเหล่าเกษตรกร ข้อมูลจากสำนักงานสถิติแห่งชาติจีนระบุว่า ผลผลิตของฝ้ายซินเจียงอยู่ที่ 5.16 ล้านตัน คิดเป็น 87.3% ของการผลิตฝ้ายทั้งหมดในจีน โดยซินเจียงครองอันดับ 1 ในการผลิตฝ้ายถึง 25 ปีซ้อน และเป็นผู้ผลิตเบอร์ 2 ของโลก

ค่ายกักกัน ประเด็นที่ถูกพูดมากที่สุด

ตั้งแต่อดีต ชาวอุยกูร์ถูกรัฐบาลคอมมิวนิสต์เลือกปฏิบัติในวงกว้างมาหลายปี ทั้งยังมีนโยบายสนับสนุนให้ชาวจีนฮั่นให้ย้ายถิ่นฐานเข้าไปในพื้นที่ ซึ่งทำให้เกิดความตึงเครียดกับชาวอุยกูร์ ก่อนจะลุกลามไปสู่ความรุนแรง ส่งผลให้เกิดการปราบปรามครั้งใหญ่ และเกิดโครงการเฝ้าระวังของรัฐ โดยเฉพาะประเด็นที่ถูกพูดถึงและตั้งคำถามจากนานาชาติเป็นอย่างมากในช่วงหลายปีที่ผ่านมา ก็คือ ‘ค่ายกักกัน’ ซึ่งหลายฝ่ายมองว่า เป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชนต่อชาวอุยกูร์

โดยทางสหประชาชาติยืนยันว่ามีรายงานที่น่าเชื่อถือว่ามีประชาชนชาวอุยกูร์อย่างน้อย 1 ล้านคนถูกกักตัวไว้ในค่าย เพื่อปรับทัศนคติ นอกจากนี้ยังมีการ บังคับใช้แรงงานชาวอุยกูร์ในโรงงานสิ่งทอ อีกด้วย และไม่ใช่แค่นี้ แต่มีข่าวลือว่ามีการละเมิดความเป็นส่วนตัวต่าง ๆ เช่น ติดตั้งแอปพลิเคชันส่งข้อความที่เข้ารหัสทางโทรศัพท์ เพื่อดูเนื้อหาเกี่ยวกับศาสนา การล่วงละเมิดทางเพศ และการสังหารหมู่

แน่นอนว่ารัฐบาลจีนได้ปฏิเสธข้อกล่าวหาต่าง ๆ โดยยืนยันว่าค่ายดังกล่าวเป็นเพียงโรงเรียนฝึกหัดอาชีพ ซึ่งเกี่ยวข้องกับโครงการบรรเทาความยากจนของประเทศเท่านั้น โดยเจ้าหน้าที่รัฐบาลซินเจียง กล่าวว่า “ภูมิภาคนี้ได้เอาชนะภัยคุกคามจากความรุนแรงของผู้ก่อการร้ายในอดีตด้วยเสถียรภาพทางเศรษฐกิจและความมั่งคั่ง”

คว่ำบาตรจีน

หลังจากที่มีข่าวการละเมิดสิทธิมนุษยชนชาวอุยกูร์ในปี 2020 รัฐบาลสหรัฐฯ นำโดยประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ได้พิจารณาแบนสินค้าที่ใช้ฝ้ายจากมณฑลซินเจียงเป็นการตอบโต้ รวมถึงได้กำหนดมาตรการคว่ำบาตร เฉิน ฉวนกั๋ว (Chen Quanguo) เจ้าหน้าที่ระดับสูงของจีนในซินเจียง และช่วงปลายเดือนมีนาคมที่ผ่านมา สหรัฐฯ สหภาพยุโรป สหราชอาณาจักร และ แคนาดา ได้กำหนดมาตรการคว่ำบาตรเจ้าหน้าที่จีน 4 คน ซึ่งนี่ถือเป็นท่าทีที่ชาติตะวันตกร่วมมือกันเพื่อส่งสัญญาณต่อต้านการใช้ความรุนแรงและละเมิดสิทธิมนุษยชนในเขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์

ส่วนรัฐบาลจีนออกมาตรการตอบโต้ท่าทีของชาติตะวันตก ผ่านการคว่ำบาตร 10 คน และหน่วยงาน 4 แห่งในยุโรป ซึ่งมีบทบาทจับตาสถานการณ์ในเขตปกครองซินเจียงอุยกูร์ โดยมีทั้งนักการเมืองเยอรมัน ซึ่งดูแลความสัมพันธ์กับจีนในสภายุโรป ไปจนถึงนักวิชาการที่ศึกษานโยบายจีนต่อเขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์

แบรนด์ใหญ่โดนขุด

การบอยคอตเจ้าหน้าที่จีนและการกล่าวหาเรื่องการใช้แรงงานชาวอุยกูร์ทำให้ประชาชนชาวจีนไม่พอใจอย่างมาก เนื่องจากหลายคนมองว่าทั้งหมดนั้นเป็นแค่ข่าวลือและเกมการเมือง จนเกิดแฮชแท็ก “I support Xinjiang cotton” เพื่อสนับสนุนให้ใช้ฝ้ายซินเจียงและสนับสนุนรัฐบาลจีน

นอกจากนี้ ยังนำไปสู่การ ‘ขุด’ และ ‘แบน’ แบรนด์ต่าง ๆ ที่เคยออกมาแสดงความกังวลต่อการบังคับใช้แรงงาน การละเมิดมนุษยธรรมในพื้นที่ซินเจียง รวมถึงแบรนด์ที่ระบุว่า จะไม่ใช้วัตถุดิบจากซินเจียง เพราะไม่สนับสนุนการละเมิดสิทธิมนุษยชนจากเหตุการณ์ดังกล่าว ซึ่งรวม ๆ แล้วมีแบรนด์ในสหรัฐฯ และยุโรปอย่างน้อย 11 แบรนด์

ขณะที่เหล่าดารานักแสดงชื่อดังอย่างน้อย 30 คน ที่ประกาศยกเลิกสัญญากับแบรนด์เสื้อผ้าตะวันตก เช่น หวัง อี้ป๋อ, หวง ซวน, ซ่ง เชี่ยน หรือแม้แต่ ตี๋ลี่เร่อปา นักแสดงหญิงเชื้อสายอุยกูร์ก็ออกมาแสดงจุดยืนด้วย

H&M โดนหนักสุด

ตัวอย่างแบรนด์ที่กระทบหนัก ๆ ดูเหมือนจะเป็น H&M แบรนด์แฟชั่นรายใหญ่อันดับ 2 ของโลกและอันดับ 4 ของจีนที่สาขาอย่างน้อย 6 แห่งในจีนถูกห้างสรรพสินค้าสั่งปิดแบบไม่มีกำหนด และร้านอีก 500 สาขาก็ค้นหาในแอปฯ นำทางไม่ได้ รวมถึงร้านค้าบนอีคอมเมิร์ซทั้งใน Tmall JD.com และ Pinduodu ก็ถูกถอดออกจากแพลตฟอร์มแล้ว

ส่วน Nike กับ Adidas ที่มีตลาดจีนเป็นตลาดสำคัญที่สุดในยุคหลัง COVID-19 ก็ไม่รอด โดยเหล่าชาวโซเชียลจีนได้ออมาไล่ให้แบรนด์ดังกล่าวออกจากจีน และจะหันมาสนับสนุนแบรนด์ท้องถิ่น เช่น หลี่หนิง (Li Ning) และ แอนท่า (Anta) แทน ยักษ์ใหญ่ค่ายมือถืออย่าง Huawei และ Xiaomi ประกาศระงับการดาวน์โหลดแอปฯ ของ Nike กับ Adidas เรียบร้อยแล้ว

แต่ก็มีบางแบรนด์ที่ไหวตัวทัน อย่าง MUJI แบรนด์แฟชั่นค้าปลีกสัญชาติญี่ปุ่นก็ออกมาระบุว่า MUJI สาขาจีนจะยังใช้สินค้าที่ผลิตจากฝ้ายซินเจียงต่อไป หรือล่าสุด แบรนด์ Hugo Boss และ Asics ก็สวนกระแสและยังยืนยันจะซื้อฝ้ายจากซินเจียง

บอยคอตจีน แต่เจ็บเอง?

นักวิเคราะห์มองว่าการที่ สหรัฐฯ, แคนาดา, อังกฤษ และอียูที่ออกมาตรการคว่ำบาตรนั้น เป็นแค่การแสดงออกในเชิงสัญลักษณ์เป็นส่วนใหญ่ และคาดว่าไม่น่าจะกระทบเศรษฐกิจและพฤติกรรมของจีนมากนัก เพราะจีนเป็นผู้ผลิตฝ้ายที่ใหญ่ที่สุดอันดับ 2 ของโลก และอีกประเด็นคือ การที่บริษัทตะวันตกต้องทิ้งลูกค้า ‘คนจีน’ ที่มีทั้งจำนวนและกำลังซื้อมหาศาลนั้นคุ้มแค่ไหน

ก็ไม่รู้สถานการณ์จะจบลงอย่างไร เพราะประเด็นการละเมิดสิทธิมนุษยชนชาวอุยกูร์ไม่ใช่เรื่องใหม่ที่ถูกพูดถึง แต่ที่แน่ ๆ คนที่ได้รับผลกระทบหนักสุดตอนนี้คงหนีไม่พ้น ‘แบรนด์’ ที่กำลังอ่วมเพราะรายได้ที่หดหายอยู่ตอนนี้

Uniqlo (ยูนิโคล่) เปิดให้บริการสาขาในเมียงดง เเหล่งช้อปปิ้งสุดฮิตใจกลางกรุงโซลของเกาหลีใต้ มาตั้งเเต่ปี 2011 ตอนนี้ได้ขึ้นป้ายเเจ้งถึงการปิดร้านว่า “ขอบคุณที่อุดหนุน” โดยมีกำหนดปิดอย่างเป็นทางการในช่วงสิ้นเดือนม.ค. ปีหน้านี้

การคว่ำบาตรสินค้าญี่ปุ่นของเกาหลีใต้ ปะทุขึ้นในช่วงฤดูร้อน 2019 เเม้ที่ผ่านมากระเเสดังกล่าวจะซาลงไปบ้าง เเต่ความเคลื่อนไหวยังไม่จางหายไป

เรื่องราวความบาดหมางของทั้งสองประเทศ ต้องย้อนกลับไปที่เหตุการณ์สงครามโลกครั้งที่ 2 ซึ่งเวลานั้นญี่ปุ่นเป็นฝ่ายบุกเข้าไปในดินแดนของเกาหลีใต้ มีการกดขี่เเละใช้ความรุนเเรงต่าง ๆ ซึ่งกลายเป็นเเผลในใจของคนเกาหลีเรื่อยมา

เกาหลีใต้ มีการเรียกร้องให้ทางการญี่ปุ่นจ่ายค่าชดเชยเเละเเสดงความรับผิดชอบในหลายประเด็น เช่น ความรุนเเรงต่อผู้หญิงในช่วงสงคราม เเละการใช้เเรงงานท้องถิ่น โดยในส่วนค่าชดเชยให้เเรงงานนั้นญี่ปุ่นตกลงที่จะจ่ายให้ เเต่ทางเกาหลีใต้ต้องจ่ายค่าชดเชยเพิ่มจากเดิม เพราะเงินก้อนแรกที่จ่ายคือของแรงงานไม่ใช่ของรัฐบาล

ในปี 2019 ญี่ปุ่นตอบโต้ด้วยการระงับการส่งออกวัตถุดิบของสินค้าเทคโนโลยีขั้นสูงต่อเกาหลีใต้ นี่เป็นจุดที่ทำให้เกิดกระเเส Boycotts of Japanese Products บอยคอตสินค้าญี่ปุ่นขึ้น “อย่างจริงจัง” ในเกาหลีใต้ ส่งผลกระทบต่อแบรนด์สินค้าญี่ปุ่นที่เข้ามาทำตลาดในเเดนกิมจิหลายแบรนด์ ทั้งรถยนต์ เครื่องดื่ม เบียร์ เกมเเละเสื้อผ้าเเฟชั่น ฯลฯ

เเละการที่ Uniqlo นำเสนอภาพยนตร์โฆษณาชุดหนึ่งที่มีการตีความจนกระทบจิตใจคนเกาหลี เเละทางบริษัทต้องถอดโฆษณาดังกล่าวออกไปนั้น ก็ยิ่งทำให้  Uniqlo เป็นเเบรนด์ใหญ่ ๆ ที่ติดลิสต์บอยคอตลำดับต้น ๆ

พิษจากการ “คว่ำบาตร” เเละผลกระทบจาก COVID-19 ที่นักท่องเที่ยวหายไปเกือบทั้งหมด ทำให้ Uniqlo ซึ่งมีบริษัทเเม่คือ Fast Retailing มีรายได้ในเกาหลีใต้ “ลดลงครึ่งหนึ่ง” สำหรับปีงบประมาณที่สิ้นสุดในเดือนสิงหาคม โดยขาดทุนจากการดำเนินงานถึง 8.83 หมื่นล้านวอน (ราว 2.4 พันล้านบาท)

การปิดสาขาของ Uniqlo ในเมียงดง ไม่ได้เป็นสาขาแรกของเกาหลีใต้ที่ปิดสาขาลงจากพิษการบอยคอต โดยตั้งเเต่เดือน ส.ค. 2019 – ส.ค. 2020 บริษัทได้ปิดสาขาเกาหลีใต้ไปมากถึง 22 สาขา

• มองอนาคต Uniqlo ในจีน “โตเร็ว” มีร้านค้าแซงญี่ปุ่น รุกโมเดลธุรกิจใหม่ ขยายได้ถึง 1,300 สาขา
• นายใหญ่ UNIQLO เปิดใจ : COVID-19 เร่งความเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ใน 10 ปีอยู่ในปีเดียว

Selective Boycotting : ไม่ได้แบนทุกอย่าง

เเม้สินค้าญี่ปุ่นหลายชนิดจะถูกเเบนจนได้รับผลกระทบ เเต่ก็มีสินค้าบางประเภทที่ยัง “ขายดี”

Asia Nikkei Review วิเคราะห์ว่า ชาวเกาหลีบางส่วนมีการ “เลือกที่จะคว่ำบาตร” (Selective Boycotting) เป็นรายสินค้าไป เเละจะไม่เเบนสินค้าญี่ปุ่นที่หามา “ทดเเทนไม่ได้” เช่น ทามาก็อตจิ (Tamagotchi) ของเล่นสุดฮิตจากยุค 90 ซึ่งเป็นอีกหนึ่งซิกเนเจอร์ของญี่ปุ่น ซึ่งทำยอดขายถล่มทลายหลังนำมาเปิดตัวอีกครั้งเมื่อปีที่เเล้ว

อีกสินค้าที่รอดพ้นคือ PlayStation 5 เกมคอนโซลยอดนิยมของ Sony ที่วางจำหน่ายในเกาหลีใต้เพียงไม่นานก็ “ขาดตลาด” เป็นสินค้าหายากแม้แต่ในช่องทางออนไลน์ รวมไปถึงอุปกรณ์ตกปลาที่ผลิตโดย Daiwa และ Shimano ของญี่ปุ่นยังคงได้รับความนิยมเช่นกัน

โดยกระเเส “บอยคอตสินค้าญี่ปุ่น” ของคนเกาหลีใต้ครั้งนี้ถูกมองว่าเป็นการ “แบนเชิงสัญลักษณ์” ให้เห็นว่ามีความไม่พอใจต่อเเบรนด์หรือประเทศผู้ผลิตสินค้า ซึ่งไม่ได้ตั้งเป้าไปที่ยอดขายจริง ๆ เเต่เป็นไปเพื่อให้เกิดความเคลื่อนไหวทางสังคมเเละธุรกิจนั่นเอง

• แค่ผิวๆ! นักวิเคราะห์ประเมินกระแส “บอยคอตโฆษณา” Facebook กระทบรายได้เพียง 5%

ที่มา : Asia Nikkei Review , Yonhap