“ไม่ใช่คนที่ฉลาดหรือแข็งแรงสุด แต่เป็นคนที่รู้จักปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงต่างหากจึงจะอยู่รอดได้” ข้อสรุปสั้นๆ จากทฤษฎีวิวัฒนการของ “ชาร์ลส์ ดาร์วิน” ที่สามารถนำมาอธิบายกับโลกการตลาดได้ทุกยุคทุกสมัย
ตลอด 4 ปีที่ผ่านมาคนทั่วโลกส่วนใหญ่สัมผัส “วัฒนธรรมซานไจ้” ในโลกเทคโนโลยีจากจีนแผ่นใหญ่ผ่านทาง “โทรศัพท์มือถือ” ซึ่งหมายถึงมือถือเก๊ที่ตัวเครื่องภายนอกตั้งใจออกแบบมาให้เลียนแบบแบรนด์ใหญ่ทุกกระเบียดนิ้ว สิ่งที่ต่างออกไปเป็นเพียงชื่อแบรนด์ที่ตั้งใจสะกดผิด หรือสลับตัวอักษรไปมา เช่น molotola, nokla, iPhomeฯลฯ ส่วนภายในไม่ว่าจะเป็นเครื่องรุ่นไหนยี่ห้อใดก็มีหน้าตาเมนูเหมือนๆ กัน เพราะทุกๆเครื่องฝังชิประบบปฏิบัติการ MTK จากบริษัท MediaTek จากไต้หวันด้วยกันทั้งสิ้น และสิ่งที่อธิบายความสำเร็จของมือถือซานไจ้มีเพียง 4 คำ นั่นคือ ถูก (ดีไซน์)แปลก ฟังก์ชันครบ และออกสู่ตลาดได้ไวสุดๆ ซึ่งแน่นอนว่าเราไม่สามารถดูแต่ supply เพียงอย่างเดียว ด้าน demand เองที่เป็นต้นตอสำคัญกว่า เพราะคนจีนส่วนใหญ่ชอบของถูก และมีความจงรักภักดีในแบรนด์ต่ำ หรือซ้ำร้ายกว่านั้นก็คือ ไม่รู้เคยจักแบรนด์นั้น ๆ มาก่อน จึงทำให้มือถือหน้าตาดี มีฟังก์ชันครบอย่างมือถือซานไจ้สามารถทำให้แบรนด์ใหญ่อย่างโนเกียยังต้องสะท้าน
และตอนนี้วัฒนธรรมซานไจ้ก็ได้ขยายตัวอย่างยิ่งใหญ่บนโลกไซเบอร์ ทั้งยังสำเร็จอย่างงดงามไม่แพ้กับผลงานฮาร์ดแวร์อย่างมือถือ เช่น baidu.com (กูเกิลจีน), taobao.com (อีเบย์จีน), tudou.com (ยูทูบจีน), weibo.com (ทวิตเตอร์จีน) เป็นต้น และตัวอย่างที่เห็นได้ชัดที่สุดในชั่วโมงนี้คือ renren.com เว็บเครือข่ายทางสังคมออนไลน์อันดับหนึ่งของจีนที่ผู้สร้างออกมายืดอกยอมรับว่าก็อปปี้เฟซบุก แต่กลับสามารถนำหุ้นออกขายเพื่อระดมทุนในตลาดหุ้นนิวยอร์กได้ก่อนต้นตำรับอย่าง facebook.com เสียอีก! และปัจจุบัน renren.com เป็นเว็บไซต์ที่มีมูลค่าสูงกว่า 2.2 แสนล้านบาท!
อะไรเป็นแรงผลักดันให้เกิดเว็บซานไจ้? ปัจจัยอะไรทำให้เว็บโคลนนิ่งเหล่านี้เติบโตอย่างรวดเร็วในจีน ทั้งยังทำเงินมหาศาลยิ่งกว่าเว็บต้นฉบับ! คำตอบเชิงวิเคราะห์ทั้งหมดอยู่ในบทความนี้แล้ว!
- ทำไมถึงทำเว็บซานไจ้?
คำตอบที่เป็นสเต็ปก็เริ่มจากที่เว็บไซต์ฝรั่งถูกบล็อคจากรัฐบาล อาจกล่าวได้ว่าเกือบ 100% ของเว็บไซต์ท็อปๆ ในโลกตะวันตกถูกบล็อคในจีน (หลายคนจึงมองว่าโลกอินเทอร์เน็ตในจีนนั้น จริง ๆแล้วเป็นเพียงระบบ อินทราเน็ต (Intranet) ต่างหาก) เมื่อเป็นดังนี้ ก็มีผู้เห็นโอกาสว่าเทรนด์จากพื้นที่ส่วนใหญ่ของโลกหันเหไปทางใด จีนก็น่าจะเดินไปในทิศทางนั้นเช่นนั้น
แต่มันก็ต้องมีการ “ปรับให้เข้ากับท้องถิ่นก่อนเสมอ” จึงไม่แปลกที่ฝรั่งจะพูดกับตัวเองเสมอว่า “All you can do, Chinese can do and even better” เพราะไม่มีใครจะรู้จักไลฟ์สไตล์ของคนจีนเท่าคนจีนด้วยกัน และเหตุผลนี้เองที่ทำให้กรุ๊ปปอง (Groupon.com) เมื่อเข้าถึงจีนจึงต้องหาพันธมิตรเป็นบริษัทจีน และเปลี่ยนชื่อเว็บเป็น “เกาเผิง (Gaopeng.com) แต่แล้วก็ยังสู้นักโคลนนิ่งจากบริษัทใหญ่อย่างเถาเป่า ที่มาทำเว็บดีลเองที่ชื่อว่า ju.taobao.com (ซึ่งตอนนี้เป็นมือวางอันดับหนึ่งในตลาดเว็บดีลจีน) ชนิดไม่เห็นฝุ่น! (ใส่รูปแฟ้ม ju-taobao)
นอกจากนี้แล้ว เรายังต้องเข้าใจ 3 สเต็ปคร่าวๆ ของการสร้างสิ่งที่เรียกว่าเป็นนวัตกรรมกันด้วย อันได้แก่ 1.มีไอเดีย 2. สร้างชิ้นงานต้นแบบ และ 3. ลงทุนสร้างสรรค์ผลงานจริง เพื่อหวังผลทางธุรกิจ แต่พอมาเป็นโลกแห่งซานไจ้ โปรแกรมเมอร์จีนสามารถตัด 2 ขั้นตอนแรกที่ใช้เวลานานออกไปได้หมด เพราะเมื่อมั่นใจแล้วว่า “ไอเดีย” แบบนี้ “เวิร์ก” ที่ต่างประเทศ ทั้งยังรู้ฟังก์ชันการทำงานจากการใช้พร็อกซี่ (Proxy) เข้าไปเซิร์ฟเว็บและกดไม่กี่คลิก ก็มาถึงขั้นตอนการ “โคลนนิ่ง” ทั้งนี้ก็เพื่อหวังว่าจะได้เป็นเจ้าแรกที่คว้าเม็ดเงินที่ได้จากทั้งแบรนด์ที่มาลงโฆษณาและผู้ใช้เอง (เช่น รายได้จากเงินเสมือนจริงเพื่อซื้อของในเว็บ) มาครอบครองก่อนใครนั่นเอง
- ฝรั่งเรียก “ก็อปปี้” จีนเรียก “รีเมค”
ทุกคนความสมบูรณ์แบบเกิดขึ้นได้เมื่อมีการพัฒนาอยู่สม่ำเสมอ และเหมือนดั่งเช่นการทำสินค้าซานไจ้ เว็บไซต์ซานไจ้ก็มีการดัดแปลงฟังก์ชันมากมายจากเว็บไซต์ต้นฉบับเช่นกัน เพื่อให้มันเป็นสิ่งที่ดีที่สุดกับผู้ใช้งาน ดังนั้นคุณจึงเห็นได้ว่าผู้ทำเว็บ weibo.com จึงตอบได้แต่เพียงว่าเราได้ไอเดียเบื้องมาจากทวิตเตอร์ แต่เราจะทำให้มันยิ่งใหญ่กว่าเฟซบุก และวันนี้มันก็เป็นอย่างนั้นจริงๆ เพราะ weibo กำลังเป็นศูนย์การของทุกกิจกรรมออนไลน์ของประชากรเน็ตหลายร้อยล้านคนในจีน อาทิ โพสต์รูป ทำโพล แชต ซื้อของ เล่นเกม ฯลฯ และคำจำกัดความใหม่ของ weibo วันที่ก้าวไปไกลกว่าคำว่า Social Networking Site คือ The New Media Broadcasting platform
- ขาใหญ่เท่านั้นที่จะทำให้เว็บซานไจ้…อยู่ได้!
การจะเป็นคนแรกที่โคลนนิ่งเว็บใดแล้ว ไม่ได้เป็นสิ่งที่จะการันตีได้เลยว่าเว็บของคุณจะประสบความสำเร็จ เพราะขาใหญ่ในวงการเว็บจีนอย่าง Sina.com, QQ.com, Baidu.com เหล่านี้มักจะก้าวเร็วกว่ารายใดเสมอๆ ด้วยทั้งเงินทุน กำลังคน และพร้อมจะเริ่มทุกโปรเจคที่นำมาซึ่งรายได้ ดูได้จากภาพตัวอย่างของบริการทั้งหมดของบริษัท Tencent เจ้าของแบรนด์ QQ ก็จะพบว่าไม่มีอะไรในโลกไซเบอร์ที่ QQ ไม่ได้ลงมือทำ และหลายบริการขึ้นเป็นอันดับหนึ่งในตลาดเสียด้วย!
- กองทัพเว็บจีนพร้อมก้าวไกลกว่าคำว่า “ซานไจ้”
เพราะวันนี้โลกอินเทอร์เน็ตเข้าสู่คลื่นที่ 3 จากเว็บท่า มาสู่เว็บเครือข่ายทางสังคม และกำลังเบนเข็มเข้าสู่ยุคโมบายอินเทอร์เน็ต ที่มีระบบคลาวด์คอมพิวติ้งเป็นเดิมพัน และหลังจากการเปิดตัว Aliyun, Baidu Yi มือถือระบบคลาวด์คอมพิวติ้งก่อนหน้าไอโฟน 4S ก็เป็นสัญญาณที่ชัดเจนว่าจีนกำลังก้าวกระโดดด้วยเทคโนโลยีของตัวเองบนจอเล็กๆ ที่มีศักยภาพอย่างยิ่งใหญ่ในโลกออนไลน์ยุคหน้า ทั้งระบบเงินทุนสนับสนุนในอุตสาหกรรมเว็บ (Venture Capitalist) ก็ก่อตัวขึ้นอย่างเป็นทางการแล้วในปักกิ่ง เช่น องค์กร innovation works ของไคฟูลี ซีอีโอกูเกิลจีนคนก่อน ทั้งยังมีเวทีประกวดเว็บไซต์ไอเดียใหม่ (StartUps) อีกมากมายตลอดปี เพื่อดูดเงินลงทุนจากตะวันตกที่เชื่อมั่นในศักยภาพการเติบโตของประชากรเน็ตของจีนภายหลังกำแพงไฟ (Great Firewall)
ถึงตอนนี้คุณอาจจะเห็นแล้วว่าฤทธิ์ของ Intranet ในจีนนั้นแรงจริง และมีอะไรๆ (มากกว่าต้นฉบับ) จริงๆ
