อีกประเด็นสำคัญจากมาตรา 44 คือการเปิดทางให้ “ทีวีดิจิทัล” ที่เหลืออยู่ 22 ช่อง สามารถ “คืนช่อง” ได้ โดยให้มาแจ้งสิทธิคืนช่องภายในวันที่ 10 พฤษภาคม 2562  และได้รับเงินชดเชยก้อนหนึ่ง ซึ่งกำลังอยู่ระหว่างการจัดทำหลักเกณฑ์โดยคณะทำงานที่ กสทช.จัดตั้งขึ้น คาดสรุปตัวเลขช่วงปลายเดือนพฤษภาคมนี้

EIC คาดช่องข่าว-เด็ก-ครอบครัวคืนรายแรกๆ

ศูนย์วิจัยเศรษฐกิจและธุรกิจ Economic Intelligence Center (EIC) ธนาคารไทยพาณิชย์ประเมินว่า ทีวีดิจิทัลที่มีแนวโน้ม “คืนช่อง” มาจาก 3 ปัจจัย คือ

1. กลยุทธ์ ซึ่งประกอบด้วย เนื้อหารายการ (Content) ช่องทางการรับชมรายการที่มากกว่า 1 ช่องทาง (Multi-screen strategy) เช่น เว็บไซต์ของช่อง YouTube Facebook เป็นต้น และพันธมิตรทางธุรกิจ (Partnership)
2. ความสามารถในการแข่งขัน โดยมีเรตติ้งเป็นตัวตัดสินความนิยมของรายการทีวี
3. เสถียรภาพทางการเงิน สะท้อนจากการเติบโตของรายได้ ผลกำไรจากการดำเนินการ และอัตราส่วนของหนี้สินต่อของผู้ถือหุ้น (Debt to Equity ratio)

จากปัจจัยดังกล่าว จึงประเมินว่ามี 4 ช่องที่มีแนวโน้มคืนช่อง แบ่งเป็น 3 ช่องข่าว และอีก 1 ช่องเด็กและครอบครัว เนื่องจากรูปแบบและการนำเสนอรายการไม่สามารถเข้าถึงกลุ่มผู้ชมส่วนใหญ่จึงส่งผลให้เรตติ้งต่ำกว่าช่องอื่นที่อยู่ในกลุ่มเดียวกัน สะท้อนถึงรายได้และอัตรากำไรจากการดำเนินงานที่ลดลงต่อเนื่อง

นอกจากนี้ สำหรับผู้เล่นบางรายที่ถือใบอนุญาตมากกว่า 1 ช่อง การคืนช่องบางส่วนอาจส่งผลบวกมากกว่าผู้เล่นรายอื่น ทำให้ต้นทุนการดำเนินงานลดลงพร้อมทั้งการได้รับการยกเว้นค่าธรรมเนียมของใบอนุญาตที่เหลือ ส่งผลให้ความสามารถในการทำกำไรในอนาคตเพิ่มขึ้น

คืน 4 ช่องเม็ดเงินโฆษณาทีวีหายไป 2%

หากมีการคืนใบอนุญาต 4 ช่อง อีไอซีมองว่าจะไม่ส่งผลต่อภาพรวมอุตสาหกรรมและผู้บริโภคมากนัก โดยรายได้จากการโฆษณาของทั้ง 4 ช่องที่คืนใบอนุญาต คิดเป็น 2% ของมูลค่าโฆษณาทีวี หรือประมาณ 1,200 ล้านบาทโดยกระบวนการคืนใบอนุญาตจะเกิดขึ้นในช่วง กุมภาพันธ์ – ธันวาคม 2563 ดังนั้นผลกระทบของการคืนใบอนุญาตอยู่ในปี 2564

ขณะที่อานิสงส์ของรายได้โฆษณา จากการคืนใบอนุญาต 4 ช่อง จะไปอยู่ในช่องที่เหลือและสื่อออนไลน์ โดยเฉพาะช่องที่มีผู้ประกอบการที่เป็นเจ้าของเดียวกับรายที่คืนใบอนุญาต ในกรณีที่ผู้ประกอบการ 1 รายมีช่องทีวีดิจิทัลมากกว่า 1 ช่อง และช่องที่มีเนื้อหาและกลุ่มคนดูใกล้เคียงกัน รวมถึงการให้บริการสื่อวิดีโอหรือโทรทัศน์ผ่านอินเทอร์เน็ตหรือ Over-the-Top platform (OTT) ยังคงมีทิศทางเติบโต โดยนีลเส็นระบุว่า กว่า 80% นิยมการรับชมแบบย้อนหลังและใช้เวลาเฉลี่ย 58 นาทีต่อวัน ทำให้เม็ดเงินโฆษณาโอทีทีเพิ่มขึ้น

สำหรับ “ผู้บริโภค” การคืนช่องและยุติออกอากาศจะไม่ส่งผลกระทบมากนัก เนื่องจากความนิยมของช่องที่มีแนวโน้มคืนใบอนุญาตอยู่ในระดับไม่สูง หากมีการคืนช่องข่าวและช่องเด็ก อาจส่งผลต่อความหลากหลายของการรับชมสื่อที่เป็นเนื้อหาข่าว เด็กและครอบครัวได้เช่นกัน

MUX สูญรายได้คืนช่อง 2.5 พันล้าน

ทางด้านผู้ให้บริการโครงข่ายทีวีดิจิทัล (MUX) ได้แก่ ไทยพีบีเอส ททบ.5 กรมประชาสัมพันธ์ และ อสมท มีแนวโน้มสูญเสียรายได้จากการให้เช่าโครงข่ายในระยะเวลาอีก 10 ปีที่เหลือราว 2,500 ล้านบาท

แต่เนื่องจากผู้ประกอบการทีวีดิจิทัลทั้ง 4 ช่องใช้ผู้ให้บริการโครงข่ายที่แตกต่างกันจึงทำให้ผลกระทบจากการสูญเสียรายได้อยู่ที่ประมาณ 40 ล้านบาทต่อรายต่อปี หรือคิดเป็นราว 8-12% ของรายได้การให้เช่าโครงข่ายทีวีดิจิทัลทั้งหมดของผู้ให้บริการโครงข่ายทีวีดิจิทัล ดังนั้นผลกระทบอาจอยู่ในระดับที่ไม่สูงนัก

ค่าย้ายคลื่นฯ ทีวีดิจิทัล 2.5 หมื่นล้าน

ทั้งนี้ การคืนใบอนุญาตทีวีดิจิทัล กสทช.จะได้รับประโยชน์จากการเสียค่าใช้จ่ายลดลง เนื่องจากค่าใช้จ่ายทดแทนการย้ายคลื่นของทั้ง 4 ช่องทีวีดิจิทัลอยู่ที่ราว 1,600 ล้านบาท ซึ่งมากกว่ารายรับของ กสทช.จากค่าธรรมเนียมรายปีของทีวีดิจิทัลทั้ง 4 ช่องในระยะเวลา 10 ปีข้างหน้าประมาณ 180 ล้านบาท

อย่างไรก็ตาม เมื่อรวมกับการย้ายคลื่นฯ ทีวีดิจิทัลอีก 18 ช่องที่ดำเนินการต่อไปยังช่วงคลื่น 470 MHz กสทช.จะมีค่าใช้จ่ายราว 20,000-25,000 ล้านบาท โดยค่าใช้จ่ายจำนวนนี้จะมาจากค่าประมูลคลื่นความถี่ 900 MHz ที่ประมูลไปแล้วปี 2018 และกองทุนวิจัยและพัฒนากิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคม (กทปส.) ในขณะที่ กสทช.ประเมินว่ารายได้จากการประมูลคลื่น 700 MHz ที่เรียกคืนจากกิจการทีวี จะมีมูลค่ากว่า 75,000 หมื่นล้านบาท

โบรกฯ ชี้ BEC ได้ประโยชน์สูงสุด

มาตรา 44 ที่เข้ามาช่วยเหลือทีวีดิจิทัล บริษัทหลักทรัพย์ หยวนต้า (ประเทศไทย) จำกัดวิเคราะห์ว่ากลุ่มที่ได้รับประโยชน์สูงสุด คือ BEC เนื่องจากมีทีวีดิจิทัล 3 ช่อง ประเมินผลประโยชน์ที่ได้รับราว 1,970 ล้านบาท คาดว่า BEC มีโอกาสคืนใบอนุญาต 1 หรือ 2 ช่อง คือช่อง 3 family หรือช่อง 3 SD  ซึ่งเป็นบวกต่อต้นทุนที่ลดลง แต่ก็มองผลเสียด้านต้นทุนค่าเสียโอกาสจากเงินที่ลงทุนไปแล้ว ขณะที่ ช่อง 8, เวิร์คพอยท์ และโมโน  จะได้รับผลประโยชน์รายละ 800 ล้านบาท จากการเปิดทางให้ “คืนช่อง” คาดว่ามีผู้ประกอบการ 6-7 ราย มีโอกาสที่จะคืนใบอนุญาต

“ทีวีดิจิทัล” พึ่งแหล่งรายได้ใหม่

ทิศทางการแข่งขัน “ทีวีดิจิทัล” หลังจากนี้ จะมุ่งสู่ Omni-channel การขายลิขสิทธิ์รายการทีวี และ Home Shopping ถือเป็นช่องทางสำคัญในการสร้างรายได้และเพิ่มความสามารถการแข่งขันให้ช่องทีวีดิจิทัล ซึ่งผู้ประกอบการบางรายแล้วได้ดำเนินการไปแล้ว

การศึกษาของ McKinsey and EY พบว่า Omni-channel หรือการเชื่อมโยงช่องทางต่างๆ ทั้งออฟไลน์และออนไลน์เข้าด้วยกันแบบไร้รอยต่อ (Seamless) จะเป็นการสร้าง Ecosystem ของธุรกิจสื่อทั้งหมด และสามารถเข้าถึงกลุ่มเป้าหมายได้เพิ่มขึ้น เช่น อมรินทร์ทีวี ที่ใช้กลยุทธ์ออมนิ แชนแนลกับ 4 ช่องทางในมือ ได้แก่ สื่อออนไลน์ สิ่งพิมพ์ อีเวนต์ และกิจกรรม ให้กับแบรนด์สินค้าต่างๆ เพื่อเพิ่มความสามารถในการเข้าถึงกลุ่มเป้าหมายและนำเสนอขายแพ็กเกจโฆษณาผ่าน 5 ช่องทางดังกล่าว

ด้านการขายลิขสิทธิ์รายการทีวี BEC ได้จับมือเป็นพันธมิตรกับ JKN ให้เป็นตัวแทนจำหน่ายคอนเทนต์ 70 เรื่องในต่างประเทศ เช่น ตลาดตะวันออกกลาง ลาตินอเมริกา ทำให้รายได้จากการขายลิขสิทธิ์รายการทีวีของ BEC ในปี 2561 เพิ่มขึ้น 300% ในตลาดต่างประเทศ ช่อง CBS สหรัฐฯ ใช้ช่องทางเดียวกันในการขยายตลาดไปยังต่างประเทศ และสร้างรายได้เพิ่มขึ้น 33% มูลค่ากว่า 1,200 ล้านดอลลาร์สหรัฐในปี 2560

อีกการปรับตัวคือ RS ได้ปรับกลยุทธ์โดยมุ่งเน้นธุรกิจ “สุขภาพ-ความงาม” มากขึ้น โดยใช้ช่อง 8 และสื่ออื่นในมือโฆษณาสินค้าที่เหมาะสมกับกลุ่มลูกค้าเป้าหมายของตน ผ่านรายการ Home shopping “Shop1781” ซึ่งสร้างรายได้ให้กับ RS กว่า 2,100 ล้านบาทในปี 2561 หรือราว 60% ของรายได้ทั้งหมด

เทรนด์การสร้างรายได้ทั้ง 3 รูปแบบจะเป็นช่องทางใหม่เพื่อเพิ่มขีดความสามารถและต่อยอดในการทำธุรกิจทีวีดิจิทัล

KGI คาดทรูรับคลื่น 700 หวังยืดจ่ายเงิน

ด้านบริษัทหลักทรัพย์ เคจีไอ (ประเทศไทย) จำกัด (มหาชน) หรือ KGI วิเคราะห์กลุ่มสื่อสาร จากการกำหนดประมูลคลื่น 700 MHz ภายในเดือนมิถุนายน 2562 โดยการประมูลจะแบ่งเป็น 3 ใบอนุญาต ใบละ 15 MHz และการจ่ายเงินงวดแรกในเดือนตุลาคม 2563 โดยค่ายมือถือที่มีความต้องการขยายเวลาจ่ายเงินประมูลคลื่น 900 MHz จะต้องแจ้งยื่นประมูลคลื่น 700 MHz ภายในวันที่ 10 พฤษภาคม 2562 และรายละเอียดการประมูลทั้งหมดจะเปิดเผยภายในสิ้นเดือนพฤษภาคม 2562  KGI คาดว่าผู้ประกอบการโทรคมนาคม “ทุกราย” จะยื่นความจำนงใช้สิทธิและรอรายละเอียดในช่วงสิ้นเดือนพฤษภาคม เพื่อตัดสินใจอีกครั้ง ซึ่งหากไม่เข้าร่วมประมูลคลื่น 700 MHz จะต้องกลับไปชำระเงินคลื่น 900 MHz ตามเงื่อนไขเดิม

ดังนั้นมองว่า TRUE มีโอกาสสูงสุดที่จะเข้าประมูลคลื่น 700 MHz เนื่องจากมีภาระจ่ายค่าคลื่น 900 MHz ปีหน้ากว่า 60,000 ล้านบาท และฐานะทางการเงินไม่แข็งแกร่งเท่า ADVANC หรือ เอไอเอส.

ข่าวเกี่ยวเนื่อง

• เปิด “10 ประเด็น” คำสั่ง คสช. มาตรา 44 “มือถือ-ทีวีดิจิทัล” ได้สิทธิอะไร
• กสทช. เคาะราคา ใบอนุญาตคลื่น 700 MHz 2.5 หมื่นล้าน ให้ 3 ค่ายมือถือขยาย 5G ดีเดย์ ทีวีดิจิทัลขอคืนคลื่น 10 พ.ค. 
• ทิศทาง “โฆษณา-ทีวีดิจิทัล” หลัง คสช. ปลดล็อก “คืนช่อง” กับโอกาสไปต่อ
• จำนวนเงิน 2 งวดสุดท้าย ที่ทีวีดิจิทัลไม่ต้องจ่ายให้รัฐ ตามคำสั่ง คสช. รวม 13,622.40 ล้านบาท 
• บทสรุป ทีวีดิจิทัลได้อะไรหลัง คสช.ปลดล็อกให้ “คืนช่อง”
• ชำแหละ คสช. ผ่าทางตัน อุ้มค่ายมือถือ-ช่วยทีวีดิจิทัล รับเทศกาลสงกรานต์

วันนี้ (11 เม.ย.) เว็บไซต์ราชกิจจานุเบกษา เผยแพร่คำสั่ง คสช. มาตรา 44  เรื่อง มาตรการแก้ไขปัญหา การประกอบกิจการโทรทัศน์และกิจการโทรคมนาคม ครั้งนี้เปิดทางให้ทีวีดิจิทัล “คืนช่อง” เพื่อแก้ปัญหาทีวีดิจิทัลอย่างเบ็ดเสร็จ โดยสรุปสาระสำคัญตามคำสั่ง คสช. มาตรา 44 กรณี “ทีวีดิจิทัล” ที่ปัจจุบันมีผู้ประกอบกิจการ 22 ช่อง ได้ดังนี้

1. เปิดทางทีวีดิจิทัล “คืนช่อง”

ผู้รับใบอนุญาตทีวีดิจิทัลรายใดประสงค์จะ “คืนใบอนุญาต” ให้แจ้งหนังสือไปที่ สำนักงาน กสทช. ภายใน 30 วัน นับตั้งแต่วันที่คำสั่งนี้มีผลใช้บังคับ

2. คืนช่องจ่ายค่าชดเชย 

สำหรับทีวีดิจิทัลที่ต้องการคืนช่องให้สำนักงาน กสทช. พิจารณากำหนดค่าชดเชย ให้แก่ผู้รับใบอนุญาต โดยคำนึงถึงผลประโยชน์ที่ผู้รับใบอนุญาตได้รับระหว่างที่ได้มีการประกอบกิจการ และค่าธรรมเนียมใช้คลื่นความถี่ที่ได้ชำระแล้ว

3. หากคืนช่อง จ่ายงวด 5 คืน

สำหรับผู้ประกอบการที่ต้องการ “คืนช่อง” จะได้รับเงินค่าใบอนุญาตงวดที่ 5 ที่ได้จ่ายมาแล้ว ในกลุ่มที่ไม่ใช้สิทธิ “พักจ่ายใบอนุญาต 3 ปี” ตามคำสั่ง คสช. มาตรา 44 ที่ออกมาช่วยเหลือทีวีดิจิทัล เมื่อวันที่ 23 พฤษภาคม 2561 โดยมีทีวีดิจิทัล 3 ช่อง ที่ไม่ใช้สิทธิ “พักจ่ายเงิน” คือ ช่อง 7, เวิร์คพอยท์ และ สปริงนิวส์19 ที่ได้จ่ายงวดที่ 5 มาแล้วในปีที่ผ่านมา

4. ประมูลคลื่นฯ 700 MHz ชดเชยทีวีดิจิทัล 

มาตรา44 ฉบับนี้ ยังกำหนดให้สำนักงาน กสทช. เรียกคืนคลื่นความถี่ย่าน 700 MHz ในช่วง 694-790 MHz จากทีวีดิจิทัล เพื่อนำไปจัดสรรใหม่ สำหรับกิจการโทรคมนาคม และให้สำนักงาน กสทช. กำหนดการทดแทน ชดใช้ หรือจ่ายค่าตอบแทนให้กับผู้ถูกเรียกคืนคลื่นความถี่ดังกล่าว ซึ่งก็คือ ทีวีดิจิทัล

5. เลิกเก็บค่าประมูล 2 งวดสุดท้าย

มาตรา44 ได้กำหนดให้เงินจากการประมูลคลื่นฯ 700 MHz ให้นำมาจ่ายค่าตอบแทน “ทีวีดิจิทัล” ในกลุ่มที่ยังประกอบกิจการต่อไป ที่จะได้ “ยกเว้น” จ่ายค่าธรรมเนียมใบอนุญาตทีวีดิจิทัลงวดสุดท้ายของราคาขั้นต่ำและ 2 งวดสุดท้ายของราคาที่เกินกว่าราคาขั้นต่ำ หรือค่าใบอนุญาต งวดที่ 5 และ งวดที่ 6

6. จ่ายงวดที่ 4 ใน 120 วัน

แต่ทีวีดิจิทัลช่องที่ยังไม่จ่ายค่าใบอนุญาตงวดที่ 4 จะต้องมาจ่ายภายใน 120 วัน ก่อนที่จะได้รับการยกเว้นไม่ต้องจ่ายงวดที่ 5 และงวดที่ 6 ส่วนช่องทีวีดิจิทัลที่จ่ายค่าใบอนุญาต “เกินไป” คือจ่ายงวดที่ 5 ไปแล้ว และไม่คืนช่อง ก็จะได้รับเงินงวดที่ 5 คืน และได้ยกเว้นไม่ต้องจ่ายงวดที่ 6

7. จ่ายค่า MUX ตลอดอายุสัญญาที่เหลือ

นอกจากนี้หลังประมูลคลื่นฯ 700 MHz สำนักงาน กสทช.จะจ่ายเงินชดเชยค่าใช้จ่ายในการเช่าใช้โครงข่ายทีวีดิจิทัล (Mux) ตลอดระยะเวลาใบอนุญาตทีวีดิจิทัล “ที่เหลืออยู่”

8. ไม่ต้องจ่าย 2 งวด 13,622 ล้านบาท

สำหรับเงินประมูลทีวีดิจิทัลงวดที่ 5 และ 6 ที่ได้รับยกเว้นไม่ต้องจ่าย รวม 13,622 ล้านบาท หรือ 30% ของมูลค่าใบอนุญาต ส่วนค่าเช่าโครงข่ายทีวีดิจิทัล ที่กสทช.จะช่วยสนับสนุนค่าใช้จ่ายให้ รวมเป็นเงินปีละประมาณ 2,000 ล้านบาท

9. กสทช. คาดคืนไลเซ่นส์ 4-5 ช่อง

“ฐากร ตัณฑสิทธิ์” เลขาธิการ กสทช. นัดชี้แจงรายละเอียด กับผู้ประกอบการทีวีดิจิทัลและโทรคมนาคมวันที่ 17 เมษายนนี้ จากคำสั่งมาตรา 44 ที่เปิดทางให้ผู้ประกอบการทีวีดิจิทัล “คืนช่อง” ได้ คาดว่าน่าจะมี 4-5 ช่อง สนใจคืนช่อง